Khám phá bảo tàng Nghệ thuật Điêu khắc Chăm, nơi lưu trữ của nền văn minh Chăm Pa cùng SmartTravel nhé!
Bảo tàng Nghệ Thuật Điêu khắc Chăm nằm tại số 02 đường 2/9, phường Bình Hiên, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm như một chiếc rương cổ kính, chứa đựng những báu vật nghệ thuật của vương quốc Chăm Pa đã ngủ yên qua bao thế kỷ.
Với vị trí thuận lợi ngay trung tâm thành phố, bảo tàng là điểm dừng chân lý tưởng cho những ai muốn khám phá và tìm hiểu về nền văn minh Chăm Pa cổ xưa, đồng thời là một nơi lắng đọng giữa không gian đô thị hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách dễ dàng ghé thăm và chiêm ngưỡng.
Được thành lập vào năm 1919, Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm là một trong những bảo tàng lâu đời và đặc biệt nhất tại Việt Nam. Qua hơn một thế kỷ tồn tại, bảo tàng đã trở thành một biểu tượng văn hóa, nơi hội tụ và lưu giữ những tinh hoa nghệ thuật của dân tộc Chăm Pa.
Đây là bảo tàng duy nhất trên thế giới chuyên trưng bày các tác phẩm điêu khắc Chăm, góp phần khẳng định tầm quan trọng và giá trị không thể thay thế của di sản văn hóa Chăm trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.
1. Giới thiệu chung về Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm như một bức tranh sống động, tái hiện lại vẻ đẹp và sự tinh tế của nghệ thuật Chăm Pa, nơi lưu giữ và bảo tồn hơn 2.000 tác phẩm điêu khắc độc đáo. Những hiện vật tại đây chủ yếu được khai quật từ các tháp Chăm cổ, với niên đại từ thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 15 tái hiện thời kỳ rực rỡ của nền văn minh Chăm Pa.
Những tác phẩm điêu khắc này không chỉ là những kiệt tác nghệ thuật mà còn là những cuốn sách sống động, ghi lại tín ngưỡng, triết lý và cuộc sống thường ngày của người Chăm. Mỗi tác phẩm là một mảnh ghép nhỏ, góp phần tạo nên bức tranh toàn cảnh về cuộc sống, văn hóa và tôn giáo của dân tộc Chăm trong suốt hàng thế kỷ.
Là một trung tâm nghiên cứu khoa học, Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị của di sản văn hóa Chăm Pa. Đây là nơi mà các nhà nghiên cứu, học giả, và cả những người yêu thích văn hóa có thể tìm hiểu sâu hơn về nghệ thuật và lịch sử của Chăm Pa.
Với sứ mệnh bảo tồn di sản, bảo tàng đã không ngừng sưu tầm, nghiên cứu và giới thiệu đến công chúng những tác phẩm nghệ thuật độc đáo của người Chăm. Những hiện vật tại đây không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật đơn thuần mà còn là những minh chứng sống động cho một thời kỳ vàng son của lịch sử dân tộc. Qua những hiện vật trưng bày, bảo tàng đã khẳng định sự trường tồn và sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Chăm, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân tộc.
Đồng thời, bảo tàng còn là một điểm đến lý tưởng để giáo dục và nâng cao nhận thức của công chúng về việc bảo vệ và phát huy di sản văn hóa, qua đó khẳng định vai trò và vị thế của mình trong công cuộc gìn giữ di sản văn hóa dân tộc.
Bảo tàng đã xây dựng một hệ thống lưu trữ và phân loại hiện vật khoa học, giúp các nhà nghiên cứu dễ dàng tiếp cận và khai thác triệt để những thông tin quý giá về lịch sử và văn hóa.
2. Lịch sử hình thành và phát triển
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm, một trong những bảo tàng lâu đời nhất Việt Nam, đã trải qua một quá trình hình thành và phát triển đầy thăng trầm trước khi trở thành biểu tượng du lịch tại Đà Nẵng. Chính những nhà khảo cổ học người Pháp, với niềm đam mê khám phá và nghiên cứu, đã ấp ủ ý tưởng thành lập một bảo tàng để lưu giữ nghệ thuật được sưu tầm và nghiên cứu từ các đền tháp cổ tại miền Trung Việt Nam.
Công trình xây dựng bảo tàng bắt đầu vào năm 1915 dưới sự chỉ đạo của kiến trúc sư người Pháp Delaval, với sự tham gia của các nghệ nhân tài hoa của địa phương. Kiến trúc bảo tàng là sự giao thoa tinh tế giữa nét cổ kính của Gothic và những đường nét uyển chuyển đặc trưng của nghệ thuật Chăm, tạo nên một không gian vừa trang trọng vừa gần gũi. Sau 4 năm xây dựng và hoàn thiện, Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm chính thức mở cửa đón khách vào năm 1919, trở thành nơi lưu giữ trưng bày một bộ sưu tập phong phú các tác phẩm điêu khắc Chăm Pa độc đáo, hội tụ tinh hoa điêu khắc của nhiều vùng miền Trung.
Trong suốt những năm tiếp theo, bảo tàng đã liên tục mở rộng quy mô, sưu tầm thêm nhiều hiện vật quý giá, đặc biệt là trong những thập niên 1920 và 1930, khi các cuộc khai quật lớn diễn ra tại các di tích Chăm Pa ở Mỹ Sơn, Trà Kiệu, Đồng Dương và nhiều địa điểm khác. Nhờ những nỗ lực không ngừng của các nhà nghiên cứu, bảo tàng đã xây dựng được một bộ sưu tập phong phú và đa dạng, phản ánh đầy đủ sự phát triển rực rỡ của nghệ thuật Chăm Pa qua các thời kỳ lịch sử.
Việc thành lập Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm không chỉ là hành động bảo tồn nghệ thuật mà còn là việc khôi phục một trang sử hào hùng của dân tộc Chăm Pa. Vào đầu thế kỷ 20, khi văn hóa Chăm Pa dần bị lãng quên dưới sự xâm nhập của các nền văn hóa khác, bảo tàng đã đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và tái hiện lại một phần quan trọng của lịch sử Việt Nam.
Bảo tàng không chỉ là nơi bảo tồn các hiện vật vật chất mà còn là biểu tượng của sự tiếp nối văn hóa, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Các tác phẩm điêu khắc tại đây không chỉ phản ánh sự tài hoa của người Chăm trong nghệ thuật mà còn chứa đựng những câu chuyện, tín ngưỡng và triết lý sống của họ, từ đó mang lại một góc nhìn toàn diện hơn về lịch sử và văn hóa Chăm Pa.
3. Kiến trúc và không gian trưng bày
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm không chỉ nổi tiếng với bộ sưu tập hiện vật quý giá mà còn thu hút du khách bởi kiến trúc độc đáo, mang đậm dấu ấn văn hóa và lịch sử. Được thiết kế bởi kiến trúc sư người Pháp Delaval vào đầu thế kỷ 20, bảo tàng là một sự kết hợp hài hòa giữa phong cách kiến trúc Gothic phương Tây và những nét đặc trưng của văn hóa Chăm Pa cổ đại. Không gian bảo tàng vừa mang đậm dấu ấn lịch sử, vừa gợi lên những cảm xúc thiêng liêng, huyền bí, đưa du khách trở về với một thời kỳ vàng son của nghệ thuật Chăm Pa.
Bảo tàng được xây dựng với những đường nét mạnh mẽ, vững chãi, sử dụng nhiều cột và mái vòm đặc trưng của kiến trúc Gothic, bảo tàng vẫn được trang trí bằng những họa tiết tinh xảo lấy cảm hứng từ nghệ thuật Chăm Pa, tạo nên một không gian vừa cổ điển vừa mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc.. Bên ngoài bảo tàng, các bức tường được xây dựng bằng gạch thô, tạo nên vẻ cổ kính và bền vững, gợi nhớ đến những ngôi đền tháp Chăm Pa cổ đại.
Bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày hiện vật mà còn là một tác phẩm nghệ thuật kiến trúc tự thân, nơi du khách có thể cảm nhận được sự giao thoa văn hóa qua từng góc nhỏ, từng chi tiết kiến trúc.
Không gian trưng bày của Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm được thiết kế mở, mang lại cảm giác thoáng đãng và gần gũi, tạo điều kiện cho du khách có thể tận hưởng và chiêm ngưỡng một cách chân thực nhất. Bảo tàng chia thành nhiều khu vực trưng bày chính, mỗi khu vực tương ứng với các giai đoạn phát triển khác nhau của nghệ thuật Chăm Pa.
Khu vực trưng bày Mỹ Sơn:
Đây là khu vực nổi bật nhất của bảo tàng, nơi trưng bày các tác phẩm điêu khắc được khai quật từ khu thánh địa Mỹ Sơn – một trong những di sản văn hóa thế giới. Từ những bức tượng thần linh uy nghiêm đến những phù điêu tinh xảo, bộ sưu tập tác phẩm điêu khắc Chăm tại đây phản ánh một nền nghệ thuật đa dạng và phong phú.
Khu vực trưng bày Đồng Dương:
Tại đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những hiện vật từ khu di tích Đồng Dương – kinh đô Phật giáo của Chăm Pa. Những tác phẩm điêu khắc Phật giáo, tượng Bồ Tát và các phù điêu được bài trí một cách trang trọng, giúp du khách hiểu rõ hơn về sự ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người Chăm.
Khu vực trưng bày Trà Kiệu:
Khu vực này tập trung các hiện vật từ Trà Kiệu – kinh đô cổ của vương quốc Chăm Pa. Tại đây, du khách sẽ được khám phá những bức tượng, bệ thờ và các di vật quý giá, phản ánh sự phát triển rực rỡ của nền văn minh Chăm trong thời kỳ này.
Không gian xung quanh và khu vực ngoài trời của Bảo tàng
Không chỉ giới hạn trong các phòng trưng bày, bảo tàng còn sở hữu một không gian ngoài trời rộng lớn, trưng bày những tác phẩm điêu khắc đồ sộ như cột thờ, trụ đá, mang đến cho du khách trải nghiệm khám phá một quần thể điêu khắc Chăm Pa thu nhỏ. Không gian xanh xung quanh bảo tàng với các khu vườn nhỏ được bài trí hài hòa, tạo nên một không gian yên bình, tĩnh lặng, giúp du khách có thể thư giãn và cảm nhận sâu sắc hơn về giá trị của những tác phẩm nghệ thuật nơi đây.
Cách bài trí hiện vật trong bảo tàng rất khoa học và hợp lý, mỗi tác phẩm đều được đặt ở vị trí nổi bật, với ánh sáng chiếu rọi tinh tế, giúp làm nổi bật những đường nét tinh xảo của từng hiện vật. Không gian trưng bày được bố trí theo chủ đề và niên đại, giúp du khách có thể theo dõi quá trình phát triển của nghệ thuật Chăm Pa một cách liên tục và logic.
4. Bộ sưu tập hiện vật
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm tự hào sở hữu một bộ sưu tập phong phú và đa dạng các hiện vật, phản ánh một cách chân thực và toàn diện nền văn minh Chăm Pa qua các thời kỳ lịch sử. Bộ sưu tập này bao gồm:
- Tượng thần linh: Các bức tượng thần linh được chế tác tinh xảo từ đá sa thạch, thể hiện sự tôn thờ của người Chăm đối với các vị thần trong Hindu giáo và Phật giáo. Những bức tượng này thường miêu tả các vị thần như Shiva, Vishnu, Brahma, và các vị Bồ Tát, với những biểu cảm uy nghiêm và thần thái sống động.
- Linh vật: Bên cạnh tượng thần linh, các tác phẩm điêu khắc về linh vật như Nandi (bò thần), Garuda (chim thần), và Makara (một sinh vật thần thoại) cũng là những hiện vật quan trọng, biểu tượng cho sự bảo vệ và quyền lực thiêng liêng trong đời sống tâm linh của người Chăm.
- Công cụ sản xuất: Những công cụ sản xuất, bao gồm cối xay, đục, búa, và các dụng cụ khác, được trưng bày để giới thiệu về đời sống lao động của người Chăm. Những hiện vật này không chỉ phản ánh kỹ thuật và công nghệ mà còn cho thấy sự phát triển kinh tế của xã hội Chăm Pa.
- Đồ trang sức: Bộ sưu tập đồ trang sức gồm vòng cổ, vòng tay, nhẫn, và khuyên tai được chế tác từ vàng, bạc và đá quý, thể hiện sự khéo léo và tinh tế trong nghệ thuật chế tác của người Chăm. Các món đồ này không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn phản ánh địa vị xã hội và tôn giáo của người sử dụng.
- Kiến trúc điêu khắc: Những tác phẩm này là minh chứng cho sự tài hoa của người Chăm trong việc kết hợp nghệ thuật điêu khắc với kiến trúc tôn giáo.
Giá trị nghệ thuật
Những tác phẩm điêu khắc Chăm Pa trưng bày tại bảo tàng không chỉ có giá trị lịch sử mà còn mang đậm giá trị nghệ thuật. Những đường nét mềm mại, uyển chuyển của các bức tượng và phù điêu cho thấy trình độ kỹ thuật điêu luyện của các nghệ nhân Chăm, đồng thời chứa đựng những thông điệp sâu sắc về vũ trụ, con người và cuộc sống, phản ánh tín ngưỡng và triết lý sống độc đáo của người Chăm.
Các tác phẩm điêu khắc tại đây không chỉ là sự phô diễn kỹ năng mà còn là phương tiện truyền tải những câu chuyện thần thoại, những niềm tin tâm linh, và những giá trị văn hóa của một dân tộc đã từng rực rỡ. Sự độc đáo và sáng tạo trong nghệ thuật Chăm Pa đã để lại dấu ấn sâu sắc, không chỉ với người dân Việt Nam mà còn với du khách quốc tế, những người đến để chiêm ngưỡng và cảm nhận vẻ đẹp cổ xưa này.
Hiện vật nổi bật
Trong bộ sưu tập đồ sộ của bảo tàng, có một số hiện vật tiêu biểu thu hút sự chú ý đặc biệt của du khách:
- Tượng thần Shiva trong tư thế múa (Nataraja): Đây là một trong những tác phẩm điêu khắc nổi bật nhất tại bảo tàng, miêu tả thần Shiva trong tư thế múa Nataraja – biểu tượng của sự sáng tạo và hủy diệt trong Hindu giáo. Tượng được chạm khắc tinh xảo với những chi tiết sống động, từ đôi tay đang chuyển động nhịp nhàng đến biểu cảm trên khuôn mặt của thần Shiva.
- Tượng thần Vishnu trên Garuda: Tác phẩm này miêu tả thần Vishnu cưỡi trên lưng Garuda – chim thần, với những chi tiết tinh xảo và sống động. Bức tượng thần Vishnu không chỉ là một kiệt tác nghệ thuật mà còn là một lời khẩn cầu thiêng liêng, thể hiện niềm tin mãnh liệt của người Chăm vào vị thần bảo hộ và duy trì sự cân bằng của vũ trụ.
- Bệ thờ Linga-Yoni: Bệ thờ Linga-Yoni là biểu tượng thiêng liêng của sự sinh sôi, nảy nở, thể hiện sự hòa hợp yin-yang, Shiva-Shakti trong vũ trụ quan của người Chăm. Bệ thờ Linga-Yoni tại bảo tàng là một hiện vật quan trọng, thể hiện sự tôn thờ thần Shiva dưới hình thức biểu tượng phồn thực.
- Mặt Kala, với hình tượng dữ tợn, được xem như một vị thần hộ mệnh, canh giữ và bảo vệ ngôi đền khỏi những thế lực tà ác. Phù điêu Mặt Kala tại bảo tàng được chế tác từ đá sa thạch với những chi tiết sắc nét và biểu cảm dữ tợn, tạo ấn tượng mạnh mẽ đối với người xem.
5. Ý nghĩa và giá trị của Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nghiên cứu và tìm hiểu về lịch sử, văn hóa Chăm Pa, một trong những nền văn minh cổ đại từng rực rỡ trên dải đất miền Trung Việt Nam. Những tác phẩm điêu khắc, hiện vật được lưu giữ tại bảo tàng không chỉ đơn thuần là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là những chứng tích lịch sử sống động, giúp các nhà nghiên cứu và sử gia hiểu rõ hơn về đời sống, tín ngưỡng và các giá trị văn hóa của người Chăm.
Những hiện vật tại đây cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự hình thành, phát triển và suy tàn của một trong những vương quốc mạnh mẽ nhất Đông Nam Á thời trung đại. Bảo tàng cũng góp phần bảo tồn những giá trị lịch sử vô giá này, đảm bảo rằng chúng không bị phai mờ trước sự biến động của thời gian.
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm không chỉ là nơi bảo tồn các hiện vật quý giá mà còn là một biểu tượng văn hóa của thành phố Đà Nẵng, nơi tôn vinh và gìn giữ di sản của dân tộc Chăm. Các tác phẩm điêu khắc được trưng bày tại bảo tàng là những minh chứng rõ nét cho sự phát triển đỉnh cao của nghệ thuật Chăm Pa.
Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm không chỉ là nơi lưu giữ mà còn là nơi tôn vinh di sản văn hóa Chăm Pa, góp phần quan trọng trong việc truyền bá những giá trị văn hóa độc đáo này đến cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ và du khách quốc tế. Các hiện vật được trưng bày tại bảo tàng là những câu chuyện kể về một nền văn minh rực rỡ, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, văn hóa và con người Chăm Pa.
Với bộ sưu tập phong phú và không gian trưng bày độc đáo, Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm đã trở thành một điểm đến không thể bỏ qua đối với du khách. Bảo tàng là điểm đến hấp dẫn không chỉ đối với những người yêu nghệ thuật và văn hóa mà còn thu hút cả những du khách mong muốn khám phá chiều sâu lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Sự hiện diện của bảo tàng đã góp phần làm phong phú thêm các sản phẩm du lịch của Đà Nẵng. Nhờ đó, bảo tàng đã thúc đẩy sự phát triển của ngành du lịch địa phương.
Bước chân vào Bảo tàng Điêu khắc Nghệ thuật Chăm, du khách như lạc vào một thế giới cổ kính, nơi những tác phẩm điêu khắc tinh xảo kể về những câu chuyện huyền thoại của vương quốc Chăm Pa. Không gian trưng bày được thiết kế tinh tế, kết hợp hài hòa giữa ánh sáng tự nhiên và ánh sáng nhân tạo, giúp tôn lên vẻ đẹp của từng hiện vật. Đặc biệt, tượng thần Shiva với ba mặt uy nghiêm và những Apsara với đường nét mềm mại, uyển chuyển luôn thu hút sự chú ý của du khách.
