Chùa Tây Phương là một trong những điểm đến tâm linh nổi tiếng tại thủ đô Hà Nội. Trong bài viết dưới đây, cùng SmartTravel khám phá những nét đẹp cổ kính, linh thiêng của ngôi chùa này nhé!
1. Lịch sử xây dựng và phát triển
Chùa Tây Phương hay còn có tên chữ là chùa Sùng Phúc Tự, nằm trên đỉnh Tây Phương thuộc huyện Thạch Thất, Hà Nội. Là một trong những ngôi chùa cổ kính nhất thủ đô ngàn năm văn hiến, chùa Tây Phương có lịch sử xây dựng và phát triển gắn liền với những thay đổi quan trọng của đất nước.
Dựa vào những tài liệu xưa cũ, chùa được cho là đã tồn tại từ thời nhà Đường – khoảng thế kỷ 8 với tên gọi là “Dấu Chùa”. Mãi sau này đến thế kỷ 16 vào thời Hậu Lê, chùa được xây dựng lại và mở rộng đáng kể, đổi tên thành Sùng Phúc Tự. Đây là thời kỳ mà Phật giáo đã đạt đến đỉnh cao của sự phát triển tại Việt Nam nên chùa được trùng tu theo lối kiến trúc truyền thống, xây theo chữ Tam với ba toà nhà chính là Bái Đường, Trung Đường và Hậu Cung. Đến thế kỷ 18 dưới thời Tây Sơn, chùa Tây Phương tiếp tục được trùng tu với sự chuyển đổi lớn về kiến trúc cùng các đường nét tinh xảo, cầu kỳ và thể hiện rõ được nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc thời Lê Trung Hưng. Dưới triều đại nhà Nguyễn, chùa Tây Phương lại một lần nữa được tu bổ vào khoảng năm 1821, dưới triều vua Minh Mạng. Kiến trúc chùa thời kỳ này được bảo tồn và duy trì với những nét đặc trưng của thời Lê Trung Hưng, nhưng có thêm một số chi tiết trang trí đặc trưng của thời Nguyễn.
Cho tới nay, chùa Tây Phương được nhiều người biết tới bởi sự độc đáo và tinh xảo trong kiến trúc như mái ngói cong vút như mũi thuyền, theo kiểu “đao mác”, một phong cách rất đặc trưng của chùa miền Bắc và chất liệu quý để dựng chùa như gỗ lim. Cùng bề dày lịch sử và những giá trị văn hoá sâu sắc, chùa Tây Phương được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, là niềm tự hào của người dân Hà Nội và là điểm đến không thể bỏ lỡ trong chuyến du lịch thủ đô.
2. Di chuyển tới chùa bằng phương tiện nào?
Để tới tham quan, vãn cảnh chùa Tây Phương, du khách có thể lựa chọn nhiều loại phương tiện khác nhau:
Xe máy hoặc ô tô cá nhân
Từ trung tâm thủ đô Hà Nội, du khách có thể dễ dàng di chuyển bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân theo hướng Đại lộ Thăng Long, sau đó rẽ vào đường tỉnh lộ 419 và tiếp tục di chuyển theo biển chỉ dẫn đến chùa Tây Phương.
Xe bus
Từ trung tâm Hà Nội, du khách có thể di chuyển tới chùa Tây Phương bằng các tuyến xe bus số 71, 74, hoặc 77 đi tới Sơn Tây, sau đó chuyển sang tuyến xe buýt nội tỉnh hoặc thuê xe ôm để tiếp tục đến chùa Tây Phương.
Xe công nghệ
Du khách có thể sử dụng các dịch vụ xe công nghệ như Grab, Xanh SM,… di chuyển trực tiếp từ Hà Nội đến chùa Tây Phương. Bạn chỉ cần nhập địa chỉ, tài xế sẽ đưa bạn tới nơi nhanh chóng và an toàn.
3. Những đặc điểm nổi bật của chùa
Chùa Tây Phương không chỉ nổi tiếng với sự cổ kính và bề dày thời gian mà còn thu hút du khách bởi những điểm nổi bật về kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc và giá trị văn hoá, tâm linh.
Vị trí địa lý và cảnh quan
Chùa Tây Phương tọa lạc trên đỉnh núi Tây Phương, một ngọn núi thấp nhưng có địa thế đặc biệt – là một trong những ngọn núi thuộc hệ thống núi Ba Vì, phía Tây thủ đô Hà Nội. Vị trí này không chỉ mang ý nghĩa to lớn về phong thuỷ mà còn mang tới khung cảnh tự nhiên hùng vĩ, giúp chùa Tây Phương trở thành địa điểm tâm linh nổi tiếng.
Cảnh quan chùa nổi bật là sự kết hợp hài hoà giữa thiên nhiên và công trình kiến trúc độc đáo. Để tới chùa, du khách phải vượt qua 239 bậc thang đá ong để lên tới đỉnh núi, nơi chùa Tây Phương tọa lạc. Con đường bậc thang uốn lượn theo triền núi, xuyên qua những tán cây cổ thụ xanh mướt, tạo nên một hành trình vừa thử thách vừa thú vị. Đi qua những bậc thang này, du khách không chỉ có cảm giác chinh phục mà còn được hòa mình vào thiên nhiên tươi đẹp, cảm nhận sự trong lành và yên tĩnh của núi rừng. Đến chùa, du khách sẽ được tận hưởng cảm giác tuyệt vời khi hòa mình vào không gian xanh mát với những cây cổ thụ cao lớn và thảm thực vật xanh tốt như những cây bồ đề, cây si,… Khuôn viên chùa cũng có rất nhiều loài hoa, cây cảnh được trồng và chăm sóc kỹ lưỡng tạo nên không gian thoáng đãng, đẹp mắt, tạo nên một không gian linh thiêng, tĩnh lặng và là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ nghệ sĩ, nhà văn, nhà thơ, và du khách đến đây tìm kiếm sự bình yên và thanh tịnh trong tâm hồn.
Kiến trúc độc đáo
Chùa Tây Phương được xây dựng trên một ngọn đồi thoai thoải, với bố cục kiến trúc chữ Tam gồm ba toà Bái Đường, Trung Đường và Hậu Cung nằm trên trục dọc từ thấp tới cao, hướng về phía Nam, liên kết chặt chẽ với nhau tạo nên tổng thể hài hoà, đồng nhất.
Toà Bái Đường
Đây là tòa nhà đầu tiên trong bố cục tam quan của chùa, được sử dụng làm nơi cúng bái, đón tiếp các tăng ni, Phật tử và du khách. Tới đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp uyển chuyển và vững chắc của kiến trúc hai tầng tám mái với những đầu đao cong vút. Đồng thời là sự cổ kính và thanh tính toát ra từ mái nhà lợp bằng ngói mũi hài.
Tòa Trung Đường
Đến Trung Đường, du khách sẽ được tham quan nơi diễn ra các nghi lễ chính của chùa với kích thước lớn hơn Bái Đường và có những cột gỗ lim chắc khỏe vững chãi cùng mái nhà được thiết kế cầu kỳ, tinh xảo.
Tòa Hậu Cung
Tòa Hậu Cung là tòa nhà sâu nhất và cao nhất trong toàn bộ kiến trúc chùa, được sử dụng để thờ Phật Thích Ca và các vị Bồ Tát. Hậu Cung có ba tầng mái, với thiết kế cong vút ở các góc, tượng trưng cho sự thanh thoát và linh thiêng. Phía trong Hậu Cung là nơi đặt các pho tượng Phật và La Hán nổi tiếng mang đến cho du khách một không gian thờ cúng trang nghiêm và linh thiêng vô cùng.
Mái chùa
Một trong những kiến trúc nổi bật nhất, mang đậm nét đặc trưng của kiến trúc Phật giáo thời Hậu Lê chính là mái chùa. Tất cả mái chùa đều được thiết kế theo kiểu “đao mác” với bốn góc cong vút lên như cánh chim phượng hoàng, tạo nên vẻ đẹp uyển chuyển và thanh thoát. Kiểu mái này không chỉ có giá trị thẩm mỹ cao mà còn có ý nghĩa phong thủy, tượng trưng cho sự bảo vệ và che chở của chư Phật đối với ngôi chùa. Ngoài ra, mái ngói mũi hài truyền thống của Việt Nam còn tạo nên vẻ đẹp cổ kính và bền bỉ với thời gian, từng viên ngói dốc xuống nằm chồng lên nhay càng làm tôn lên sự thiêng liêng và cao quý của chùa Tây Phương trong mọi ánh nhìn của du khách thập phương.
Cột trụ và kết cấu gỗ
Toàn bộ kiến trúc tại chùa Tây Phương đều được xây dựng bằng gỗ lim – một loại gỗ quý hiếm hàng đầu Việt Nam, rất bền và có khả năng chịu được điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Sau khi được chọn lọc kỹ lưỡng và xử lý công phu, gỗ lim sẽ được đem đi chế tác bởi những nghệ nhân tài hoa hàng đầu. Các cột trụ trong chùa được bố trí theo kiểu “cột cái cột quân”, tức là cột chính lớn ở giữa và các cột phụ nhỏ hơn xung quanh, tạo nên kết cấu vững chắc cho toàn bộ ngôi chùa. Mỗi cột trụ đều được chạm khắc tinh xảo với các họa tiết hoa văn như rồng, phượng, hoa sen, và các hình tượng Phật giáo. Các họa tiết này không chỉ làm tăng thêm vẻ đẹp cho chùa mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện sự uy nghiêm và linh thiêng của ngôi chùa.
Hệ thống cửa và lan can
Không chỉ gây ấn tượng với du khách bởi mái chùa, cột chùa mà hệ thống cửa và lan can chùa cũng được thiết kế độc đáo với những họa tiết được chạm khắc tỉ mỉ các biểu tượng Phật giáo hoặc hình hoa văn tinh tế. Lan can chùa cũng được chế tác từ đá và gỗ với những hoa văn rồng uốn lượn xen lẫn lục bình – tượng trưng cho sự thịnh vượng và bình an vô cùng ý nghĩa.
Hành lang và sân chùa
Chùa Tây Phương có hệ thống hành lang rộng rãi, thoáng đãng, nối liền ba tòa chính với nhau. Hành lang này không chỉ là nơi để di chuyển giữa các tòa nhà mà còn là nơi nghỉ ngơi, chiêm ngưỡng cảnh sắc thiên nhiên và kiến trúc chùa. Sân chùa rộng lớn, lát gạch đỏ, xung quanh là những cây cổ thụ, hoa lá xanh tươi, tạo nên không gian thanh tịnh và yên bình.
Hệ thống tượng La Hán
Không chỉ có những điểm kiến trúc nổi bật thu hút khách du lịch, chùa Tây Phương còn có hệ thống tượng La Hán nổi tiếng là những kiệt tác nghệ thuật bằng gỗ quý tại Việt Nam. ược chế tác từ gỗ mít, 18 pho tượng La Hán mang trong mình vẻ đẹp tinh xảo, sống động, và đầy biểu cảm. Mỗi pho tượng La Hán tại chùa Tây Phương không chỉ khác nhau về hình dáng, kích thước mà còn phản ánh sự đa dạng trong biểu cảm và trạng thái tâm lý. Các tượng được chạm khắc tỉ mỉ với từng chi tiết như nếp nhăn trên gương mặt, đường nét trên đôi tay, và những dấu vết của thời gian trên cơ thể, thể hiện sự sâu sắc trong cảm xúc và triết lý sống của mỗi vị La Hán. Một số tượng thể hiện sự trầm mặc, suy tư, với đôi mắt hướng về cõi xa xăm, trong khi các tượng khác lại biểu lộ sự đau khổ, giận dữ hay vui tươi. Đặc biệt, nét mặt và thần thái của các pho tượng đều được thể hiện một cách chân thực và sinh động, như thể các vị La Hán đang thực sự hiện diện trước mắt người xem. Đây không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật xuất sắc mà còn là biểu tượng tâm linh, truyền tải những triết lý sâu sắc của Phật giáo về con người và cuộc sống.
Giá trị văn hoá và tâm linh
Chùa Tây Phương là công trình kiến trúc và nghệ thuật tiêu biểu, mang đến những giá trị văn hoá và tâm linh sâu sắc, trở thành trung tâm tín ngưỡng văn hoá quan trọng của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Đây là điểm đến nổi bật, là nơi lưu giữ và truyền bá những tinh hoa của nghệ thuật điêu khắc, kiến trúc văn hoá Việt. Đồng thời, nơi đây cũng sở hữu những bức tượng Phật và La Hán cùng những chi tiết chạm khắc tinh xảo – minh chứng sống cho sự phát triển của nghệ thuật điêu khắc gỗ tại Việt Nam qua từng thời kỳ.
Hàng năm, ngày 6 tháng 3 âm lịch, lễ hội chùa Tây Phương được tổ chức, thu hút hàng ngàn Phật tử và du khách thập phương đến tham dự, cầu nguyện cho sự an lành và may mắn. Lễ hội truyền thống góp phần vào những giá trị văn hóa và tâm linh của chùa Tây Phương, và biến nơi đây trở thành một điểm đến không thể thiếu trong hành trình khám phá văn hóa và tín ngưỡng của người Việt.
4. Những hoạt động thường thấy cho du khách khi tới chùa Tây Phương
Khi tới chùa Tây Phương, du khách có thể tham gia nhiều hoạt động văn hóa thú vị và không kém phần hấp dẫn giúp hiểu hơn về văn hóa tâm linh và kiến trúc truyền thống Việt Nam.
- Tham quan và chiêm ngưỡng kiến trúc chùa: Du khách có thể trải nghiệm hành trình leo hơn 200 bậc thang đá xanh để lên tới chùa, chiêm ngưỡng những tòa nhà chính với những đặc điểm kiến trúc nổi bật, đồng thời tận hưởng phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp trên đường đi.
- Chiêm ngưỡng các bức tượng Phật độc đáo: Chùa Tây Phương nổi tiếng với bức tượng Phật được điêu khắc tinh xảo bằng gỗ và 18 bức tượng La Hán, thể hiện sự tài hoa của các nghệ nhân xưa.
- Tham gia lễ Phật và cầu bình an: Chùa Tây Phương là nơi linh thiêng, nhiều du khách đến để dâng hương, cầu nguyện sức khỏe, bình an và may mắn cho bản thân và gia đình.
- Tìm hiểu về lịch sử và văn hóa Phật giáo: Với sự tồn tại và phát triển qua thời gian năm tháng và những biến động lịch sử, du khách khi tới đây còn có thể tìm hiểu về lịch sử của ngôi chùa, cũng như văn hóa Phật giáo thông qua các câu chuyện và hiện vật được lưu giữ tại đây.
- Tham gia các lễ hội truyền thống: Nếu du khách tới đây vào dịp 6/3 âm lịch hàng năm, bạn có thể hòa mình vào không khí tưng bừng của các hoạt động truyền thống như rước kiệu, hát chèo, thi đấu vật, và các trò chơi dân gian khác.
Khám phá địa điểm du lịch tâm linh Hà Nội tại chùa Tây Phương là trải nghiệm bạn không nên bỏ lỡ. Nếu có dịp tới đây, chúc bạn có một chuyến đi thật trọn vẹn và ý nghĩa.
