Thành phố Nha Trang không chỉ sở hữu cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp mà còn sở hữu những nét đẹp trong văn hóa lịch sử. Lễ hội Tháp Bà Ponagar chính là một trong những sự kiện truyền thống làm nên điểm nhấn văn hóa đó. Cùng SmartTravel khám phá những nét đẹp của lễ hội này trong bài viết dưới đây nhé!
1. Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ hội tháp Bà Ponagar
Lễ hội Tháp Bà Ponagar có xuất phát điểm từ tín ngưỡng tôn giáo thờ nữ thần Thiên Y A Na – Một trong những vị thần quan trọng của người Chăm pa và cộng đồng người Việt ở Nam Trung Bộ tôn thờ rộng rãi. Theo truyền thuyết, nữ thần xuất hiện từ hư không và biến đất, đá thành những cánh đồng trù phú, dạy dân cày cấy , dệt vải và sinh hoạt. Vì công lao lớn lao, bà được tôn xưng là “Mẹ Xứ Sở,” và sau khi trở về trời, người dân đã lập đền thờ để tưởng nhớ công ơn bà. Tháp Bà Ponagar được xây dựng vào khoảng thế kỷ VII – XII dưới triều đại Champa, với công trình kiến trúc chính là một ngôi đền thờ được xây bằng gạch đỏ. Qua nhiều thế kỷ, tháp đã trở thành biểu tượng văn hóa và tâm linh của người Chăm cũng như người Việt tại khu vực này.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar có ý nghĩa to lớn về mặt tôn giáo, văn hóa xã hội. Trước hết, lễ hội thể hiện lòng tôn kính đối với nữ thần Thiên Y A Na – người mẹ linh thiêng đã bảo vệ và giúp đỡ người dân trong công việc đồng áng, mang lại sự thịnh vượng và hạnh phúc. Lễ hội là nơi người dân địa phương cùng du khách có thể tới để cầu bình an, sức khỏe và mùa màng bội thu. Thứ hai, lễ hội còn là dịp để thể hiện và duy trì bản sắc văn hóa Chăm và Việt. Những nghi thức cúng tế, các điệu múa bóng, múa dâng hoa và hát lễ là những yếu tố nghệ thuật truyền thống độc đáo, kết hợp giữa văn hóa Chăm và văn hóa Việt, tạo nên một bản sắc văn hóa đặc thù của vùng đất Nha Trang, Khánh Hòa. Ngoài ra, lễ hội này là sợi dây kết nối con người, từ những người dân trong khu vực tới người ngoại tỉnh đến để tham dự và tìm hiểu về lễ hội, mang đến một không gian lễ hội linh thiêng, sôi nổi. Đây cũng là dịp để người dân có thể gìn giữ và lan tỏa những nét đẹp giá trị văn hóa truyền thống, giúp thế hệ trẻ hiểu thêm về lịch sử và văn hóa của dân tộc.
2. Lễ hội Tháp Bà Ponagar diễn ra vào thời gian nào trong năm
Lễ hội Tháp Bà Ponagar diễn ra hàng năm từ ngày 20 đến 23 tháng 3 âm lịch tại Tháp Bà, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Đây không chỉ là thời điểm lý tưởng cho khách du lịch, mà còn là dịp để du khách từ nhiều nơi đổ về Nha Trang, tham gia vào các nghi lễ cúng bái và hoạt động văn hóa truyền thống nhằm tôn vinh nữ thần Ponagar, cầu mong bình an và may mắn trong cuộc sống.
3. Nội dung các phần của lễ hội Tháp Bà Ponagar
Để tiến hành một lễ hội thật đầy đủ, trọn vẹn nhằm thể hiện sâu sắc lòng thành kính và biết ơn với nữ thần, lễ hội Tháp Bà Ponagar được tổ chức vô cùng trang trọng và cẩn thận.
Phần lễ của lễ hội Tháp Bà
Phần lễ diễn ra long trọng, bao gồm nhiều nghi thức cúng bái thiêng liêng để tôn kính nữ thần Thiên Y A Na, với sự góp mặt của các thầy cúng, tín đồ, người dân địa phương cùng đông đảo du khách thập phương. Mỗi nghi thức đều mang ý nghĩa riêng biệt và được tiến hành theo trình tự nhất định.
Lễ thay y cho tượng nữ thần
Lễ thay y là nghi thức quan trọng trong phần lễ, thường được diễn ra vào sáng ngày 20 tháng 3 âm lịch một cách cẩn thận. Trong nghi thức này, các thầy cúng và người phụ trách sẽ thay áo mới cho tượng nữ thần Thiên Y A Na, với mong muốn làm mới và thanh lọc biểu tượng thiêng liêng của người. Tất cả hành động trong nghi lễ này sẽ được thực hiện trang nghiêm trong những lời cầu nguyện để bày tỏ lòng kính trọng và cầu xin sự phù hộ của nữ thần. Y phục mới thường được chuẩn bị công phu, mang những màu sắc tượng trưng cho sự tôn quý.
Lễ cầu an và lễ cúng tế chính
Những lễ nghi này đều là nghi thức quan trọng nhất diễn ra vào ngày 21 tháng 3 âm lịch. Trong lễ cầu an, các thầy cúng sẽ dâng lễ vật như hương, hoa, trầu cau, trái cây và bánh trái để xin nữ thần ban phước cho dân chúng được bình an, mạnh khỏe, mưa thuận gió hòa và mùa màng bội thu. Lễ cúng tế chính được tổ chức với quy mô lớn, gồm nhiều lễ vật trang trọng như heo, gà, và các loại bánh đặc sản để bày tỏ lòng biết ơn với nữ thần. Trong không khí linh thiêng, các thầy cúng sẽ đọc kinh và thực hiện các nghi thức cúng bái truyền thống.
Lễ hoa đăng
Lễ thả hoa đăng, diễn ra vào tối ngày 22 tháng 3 âm lịch, là một trong những nghi thức nổi bật và thu hút nhất của lễ hội Tháp Bà Ponagar. Hàng ngàn chiếc đèn hoa đăng lấp lánh được thả trôi trên dòng sông Cái, mang theo những lời nguyện cầu cho linh hồn được siêu thoát và hy vọng về một cuộc sống bình an, hạnh phúc cho mọi người. Cảnh tượng những chiếc đèn hoa đăng lung linh trên mặt nước tạo nên không khí huyền ảo, mang lại cảm giác thanh tịnh và tĩnh lặng cho người tham dự.
Sau khi phần lễ kết thúc với nghi thức tạ ơn vào ngày 23 tháng 3 âm lịch, người dân và các đoàn cúng tế dâng lễ vật tạ ơn nữ thần vì đã che chở, bảo vệ và ban phước cho họ trong suốt năm qua. Đây cũng là thời điểm để người dân gửi lời nguyện cầu cho năm mới thuận lợi, hạnh phúc và bình an.
Phần hội của lễ hội Ponagar
Ngoài phần lễ trang trọng, du khách còn có cơ hội tham gia những trải nghiệm thú vị trong phần hội, cảm nhận không khí vui tươi, rộn ràng và cùng người dân tham gia vào các hoạt động văn hóa, giải trí truyền thống đặc sắc. Đây không chỉ là khoảng thời gian thể hiện các giá trị văn hóa Chăm, mà còn kết nối cộng đồng, tạo nên một không gian sinh hoạt tinh thần phong phú cho người dân và du khách tham dự. Trong phần hội có rất nhiều phần đặc sắc phải kể đến như:
Hoạt động văn nghệ và múa bóng
Đây được coi là điểm nhấn quan trọng trong phần hội. Trong đó, múa bóng là một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc, mang tính tâm linh cao. Các vũ công, thường là những người phụ nữ, mặc trang phục truyền thống và thực hiện những điệu múa uyển chuyển trước tượng nữ thần. Những động tác múa bóng tái hiện các câu chuyện về nữ thần Thiên Y A Na và các hoạt động đời sống thường nhật như cày cấy, dệt vải, nhằm tôn vinh công lao to lớn của bà. Bên cạnh đó, các màn biểu diễn hát chầu văn và hát lễ do các nghệ nhân trình diễn cũng làm cho không khí lễ hội trở nên phong phú và sinh động hơn.
Các hoạt động trò chơi dân gian trong lễ hội Tháp Bà Ponagar
Phần hội là một phần không thể thiếu trong phần hội. Các trò chơi như kéo co, đua thuyền, nhảy bao bố và đấu vật thu hút đông đảo người dân tham gia và cổ vũ. Những trò chơi này không chỉ mang tính giải trí mà còn khơi dậy tinh thần đoàn kết, sự gắn bó trong cộng đồng. Cuộc thi đua thuyền trên sông Cái là điểm nhấn đặc biệt của lễ hội, quy tụ nhiều đội thi từ các làng quê lân cận. Sự sôi động của cuộc đua kết hợp với tiếng hò reo cổ vũ đã tạo nên một bầu không khí náo nhiệt, vui tươi, đậm đà nét văn hóa sinh hoạt dân gian truyền thống.
Hoạt động triển lãm văn hóa và giới thiệu sản phẩm truyền thống
Một hoạt động quan trọng trong phần hội của lễ hội Tháp Bà Ponagar là các triển lãm văn hóa và trưng bày sản phẩm truyền thống. Tại đây, người dân địa phương và các nghệ nhân từ những làng nghề thủ công giới thiệu các sản phẩm đặc trưng như vải thổ cẩm, gốm sứ, thể hiện sự tinh xảo và giá trị văn hóa lâu đời. Các sản phẩm này không chỉ thể hiện tài năng và sự khéo léo của người thợ thủ công mà còn là những minh chứng sống động cho truyền thống văn hóa của vùng đất này. Du khách tham dự có cơ hội tìm hiểu và trải nghiệm các quy trình sản xuất thủ công, từ đó hiểu thêm về giá trị văn hóa và lịch sử của các sản phẩm.
Lễ hội rước kiệu
Nghi thức rước kiệu sẽ được tổ chức vào ngày cuối cùng của phần hội, mang tới hoạt động vô cùng đặc sắc để mọi người có thể cùng nhau tham gia vào cuộc rước kiệu nữ thần từ đền thờ xuống sông Cái, biểu tượng cho sự kết nối giữa trời và đất, giữa con người và thần linh. Cuộc rước kiệu diễn ra trong không khí trang nghiêm nhưng cũng đầy phấn khích, với hàng ngàn người tham gia. Đây là dịp thể hiện sự đoàn kết cộng đồng, cùng nhau tôn vinh và gửi gắm niềm tin vào sự che chở của nữ thần Thiên Y A Na.
4. Lưu ý gì khi tới lễ hội này
Khi tới tham gia lễ hội Tháp Bà Ponagar, du khách nên lưu ý một số điều sau để có được những trải nghiệm tốt hơn, đồng thời thể hiện sự tôn trọng với văn hóa, tín ngưỡng địa phương:
- Trang phục lịch sự, kín đáo: Lễ hội Tháp Bà Ponagar là một sự kiện tôn giáo và văn hóa có tính chất linh thiêng. Du khách nên mặc trang phục kín đáo, lịch sự, tránh quần áo quá ngắn, hở hang để thể hiện sự tôn trọng đối với nơi thờ cúng và nghi lễ truyền thống.
- Giữ gìn trật tự và sự trang nghiêm: Trong các nghi thức cúng tế, đặc biệt là phần lễ, du khách nên giữ im lặng, tránh đùa giỡn, nói chuyện lớn tiếng để không làm gián đoạn không khí linh thiêng và trang nghiêm của lễ hội.
- Tôn trọng các nghi lễ và phong tục: Khi tham gia lễ cúng, du khách cần tuân thủ các quy định và hướng dẫn của ban tổ chức. Nếu không tham gia trực tiếp vào các nghi lễ, bạn có thể đứng quan sát từ xa và tránh làm ảnh hưởng đến dòng người tham dự nghi lễ.
- Không xâm phạm các hiện vật tôn nghiêm: Tại Tháp Bà Ponagar, các bức tượng, đồ cúng và kiến trúc thờ tự đều có giá trị văn hóa và tín ngưỡng cao. Du khách cần tránh chạm vào các hiện vật tôn nghiêm và tuân theo các quy định khi vào tham quan khu vực tháp.
- Giữ vệ sinh và bảo vệ môi trường: Trong suốt quá trình tham dự lễ hội, du khách nên giữ vệ sinh chung, không xả rác bừa bãi. Ban tổ chức thường bố trí các thùng rác ở nhiều nơi để thuận tiện cho việc thu gom rác thải.
- Cẩn thận khi tham gia đông người: Do số lượng người tham gia rất đông, du khách nên cẩn thận bảo quản tài sản cá nhân như ví, điện thoại và tránh chen lấn, xô đẩy. Điều này không chỉ giúp đảm bảo an toàn cho bản thân mà còn tạo không gian thoải mái cho mọi người.
Lễ hội Tháp Bà Ponagar là một trong những lễ hội truyền thống đặc biệt đối với thành phố Nha Trang và tỉnh Khánh Hòa cũng như bản đồ lễ hội Việt Nam. Nếu có dịp tới đây vào dịp lễ này, hãy ở lại để có cái nhìn sâu sắc hơn về nét đẹp văn hóa Chăm pa nhé!
