Lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng là một trong những lễ hội độc đáo tại vùng biển Hải Phòng. Với các nghi thức trang trọng và ý nghĩa tâm linh sâu sắc, lễ hội đã trở thành biểu tượng văn hóa, góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống của cộng đồng ngư dân địa phương.
1. Nguồn gốc và ý nghĩa lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng Hải Phòng
Theo truyền thuyết và lời kể của các bậc cao niên, lễ hội ra đời nhằm tri ân loài cá sủ vàng – một loài cá quý hiếm không chỉ mang giá trị kinh tế cao mà còn giúp nhiều gia đình thoát khỏi cảnh nghèo đói. Với giá trị dinh dưỡng và vai trò đặc biệt trong đời sống người dân, cá sủ vàng được tôn kính như một biểu tượng của sự giàu có và may mắn, trở thành trung tâm trong các nghi lễ tín ngưỡng của cộng đồng.
Không chỉ vậy, lễ hội còn mang tinh thần cầu mong biển cả yên bình, mưa thuận gió hòa để ngư dân có thể yên tâm ra khơi. Đây là dịp để người dân gửi gắm những lời cầu nguyện cho một năm đánh bắt thuận lợi, thuyền đầy tôm cá và cuộc sống ấm no. Những nghi thức trang trọng trong lễ hội như rước cá từ Nhà văn hóa về đình làng hay lễ cầu ngư thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự che chở của biển cả và lòng biết ơn với thiên nhiên.
Trải qua thời gian, lễ hội đã được nâng tầm với các hoạt động văn hóa phong phú, đáp ứng nhu cầu lễ bái và trải nghiệm của ngư dân cũng như du khách. Đây là dịp để cộng đồng làng biển cùng nhau đoàn kết, giữ gìn những nét đẹp truyền thống và quảng bá văn hóa đặc sắc của vùng đất Hải Phòng.
2. Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Cầu ngư Hải Phòng
Lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng tại Hải Phòng là một sự kiện văn hóa truyền thống đặc sắc, thường được tổ chức 3 năm một lần vào tháng Giêng âm lịch, ngay sau Tết Nguyên đán. Địa điểm diễn ra lễ hội là làng Ngọc Tỉnh, xã Tân Trào, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng. Trong lễ hội, người dân sẽ rước cá sủ vàng từ Nhà văn hóa thôn Ngọc Tỉnh về đình làng để thực hiện nghi thức cầu ngư trang trọng.
3. Những hoạt động trong lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng
3.1. Nghi thức rước cá sủ vàng
Hoạt động chính của lễ hội là nghi thức rước cá sủ vàng, một biểu tượng được chế tác kỳ công từ gỗ vàng tâm, nặng hơn 1 tạ. Đoàn rước cá khởi hành từ Nhà văn hóa thôn Ngọc Tỉnh, di chuyển vòng quanh làng dưới sự dẫn dắt của những người dân mặc trang phục truyền thống. Đi cùng cá sủ vàng là mâm bày lợn “ông Bồ,” một lễ vật quan trọng trong tín ngưỡng của ngư dân, làm tăng thêm sự trang nghiêm và ý nghĩa cho nghi thức.
Sau khi rước cá vòng quanh làng, đoàn đưa cá sủ vàng vào đình làng để thực hiện lễ tế thần. Đây là nghi thức quan trọng nhất của lễ hội, nơi người dân dâng hương, lễ vật và cầu mong mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng để ngư dân yên tâm ra khơi. Bên cạnh việc thể hiện lòng tri ân với biển cả, lễ tế còn là cách người dân thể hiện niềm tin vào sự bảo trợ của các vị thần trong cuộc sống mưu sinh hàng ngày.
3.2. Trang phục và không khí lễ hội
Một trong những điểm nhấn độc đáo của lễ hội là trang phục truyền thống của các thành viên trong đoàn rước. Nam giới mặc những bộ trang phục lịch sự, tôn lên vẻ uy nghi và sự long trọng, trong khi các cô gái diện những chiếc áo dài duyên dáng, tạo nên không gian lễ hội rực rỡ và đẹp mắt. Sự phối hợp giữa các yếu tố nghi thức và hình ảnh truyền thống mang lại bầu không khí vừa trang nghiêm vừa gần gũi, tạo sức hút đặc biệt cho lễ hội.
Lễ hội kết thúc trong không khí phấn khởi và tràn đầy hy vọng cho một năm mới thuận lợi và bội thu. Chỉ trong thời gian ngắn, lễ hội đã tái hiện sinh động phong tục thờ cá – một tín ngưỡng gắn liền với đời sống ngư dân Bắc Bộ từ xa xưa. Với các hoạt động ý nghĩa và hình thức tổ chức độc đáo, lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng không chỉ là niềm tự hào của người dân làng Ngọc Tỉnh mà còn là một nét đẹp văn hóa đặc trưng của vùng đất Hải Phòng.
4. Một số lưu ý khi tham gia lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng
Du khách đến tham dự lễ hội Cầu ngư Hải Phòng đừng quên lưu ý một số điều như sau:
- Lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng tại làng Ngọc Tỉnh có những nghi thức trang nghiêm như rước mô hình cá sủ vàng và lễ tế thần tại đình làng. Du khách nên mặc bộ trang phục lịch sự, gọn gàng.
- Trong lễ rước cá, mô hình cá sủ vàng nặng hơn 1 tạ cùng mâm lợn “ông Bồ” được di chuyển từ Nhà văn hóa thôn qua các tuyến đường làng. Hãy đứng đúng vị trí dành cho người xem, không cản trở đoàn rước hoặc gây ồn ào khi đoàn diễu hành đi qua.
- Khi diễn ra nghi thức tế lễ, du khách nên giữ trật tự, không chen lấn vào khu vực tế lễ và tránh chạm vào các đồ vật tế lễ như mâm lợn hay mô hình cá.
- Các hoạt động tế lễ và rước cá thường kéo dài nhiều giờ, bạn cần đảm bảo không xả rác bừa bãi tại khu vực làng hoặc khu vực quanh đình. Hãy sử dụng thùng rác được bố trí để giữ gìn không gian sạch đẹp.
- Lễ hội thường thu hút đông đảo người tham dự, đặc biệt tại các điểm tập trung như Nhà văn hóa, tuyến đường rước cá, và đình làng. Hãy cẩn thận bảo quản tài sản cá nhân và tránh chen lấn để đảm bảo an toàn cho bản thân cũng như người xung quanh.
- Lên kế hoạch để không bỏ lỡ các nghi thức quan trọng: Vì lễ hội chỉ diễn ra một lần sau mỗi 3 năm, bạn nên tìm hiểu lịch trình chi tiết để tham gia đầy đủ các nghi thức từ rước cá, lễ tế thần đến các hoạt động bên lề. Điều này giúp bạn có một trải nghiệm toàn diện và ý nghĩa hơn khi tham dự lễ hội.
Với những nghi thức đặc sắc, ý nghĩa tâm linh và sự đoàn kết cộng đồng, lễ hội Cầu ngư – Rước cá sủ vàng đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của ngư dân nơi đây. Tham gia lễ hội, du khách không chỉ được hòa mình vào không khí sôi động mà còn cảm nhận rõ hơn tinh thần lao động, sự gắn bó và niềm tự hào của người dân vùng biển đối với quê hương mình.
