Lễ tế Cá Ông Quảng Nam là một trong những lễ hội truyền thống nổi bật của vùng đất này, mang đậm nét văn hóa đặc trưng của ngư dân ven biển. Mỗi năm, vào những ngày diễn ra lễ hội, người dân Hội An và các vùng ven biển Quảng Nam lại nô nức tổ chức những nghi thức trang trọng để tôn vinh cá Ông. Cùng SmartTravel tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa cũng như những nghi lễ đặc sắc của lễ tế Cá Ông qua bài viết dưới đây nhé!
1. Đôi nét về lễ tế Cá Ông
– Thời gian tổ chức: Giữa tháng 3 âm lịch hàng năm
– Địa điểm: Lăng Ông ở làng chài Hội An, tỉnh Quảng Nam
Nguồn gốc lễ hội Cá Ông
Lễ tế Cá Ông, hay còn gọi là lễ tế cá voi, có nguồn gốc từ tín ngưỡng của cộng đồng ngư dân vùng duyên hải Quảng Nam. Theo truyền thuyết, Cá Ông – loài cá voi lưng xám, đã nhiều lần giúp đỡ ngư dân vượt qua hiểm nguy trên biển. Chính vì vậy, ngư dân Quảng Nam tin rằng Cá Ông là vị phúc thần của biển cả, luôn che chở và mang lại may mắn cho họ trong mỗi chuyến đi biển.
Cá Ông, hay còn gọi là Thần Nam Hải, được cho là hóa thân của Đức Quan Thế Âm Bồ Tát, vị thần bảo vệ ngư dân. Theo truyền thuyết, cá voi xuất hiện trong những lúc nguy hiểm để cứu giúp, ban phước cho những ngư dân đang gặp hoạn nạn trên biển. Chính sự hiển linh này đã làm cho hình ảnh của Cá Ông trở thành một biểu tượng tôn thờ trong tín ngưỡng dân gian.
Sau khi cá voi chết và trôi dạt vào bờ, ngư dân Quảng Nam đã thu thập xương cốt để thờ cúng, như một cách tri ân và ghi nhớ những ơn huệ mà Cá Ông đã ban tặng. Tục thờ Cá Ông trở thành một lễ hội tín ngưỡng đặc biệt ở Hội An và nhiều làng chài Quảng Nam. Lễ tế không chỉ nhằm cầu nguyện cho một mùa biển bội thu mà còn là dịp để ngư dân thể hiện lòng biết ơn đối với những vị thần bảo vệ, như Ngũ Hành Nương Nương và các vị thần khác. Từ đó, lễ hội này trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh và văn hóa của cộng đồng ngư dân ven biển Quảng Nam.
Ý nghĩa lễ tế Cá Ông
Lễ tế Cá Ông Quảng Nam được tổ chức vào ngày kỵ Cá Ông hoặc khi có Cá Ông chết dạt vào bờ. Lễ tế mang ý nghĩa tỏ lòng biết ơn và tôn kính đối với thần linh, người được ngư dân tin rằng đã che chở, bảo vệ họ trong mỗi chuyến ra khơi. Ngoài ra, lễ tế Cá Ông còn là dịp để người dân gửi gắm ước nguyện cho một mùa đánh bắt bình an, “sóng yên biển lặng,” thuận lợi và bội thu. Đây không chỉ là nghi lễ mang tính tín ngưỡng, mà còn là lời cầu mong cho sức khỏe, an toàn và hạnh phúc của cả làng chài, duy trì niềm tin và hy vọng cho ngư dân trong những hành trình mới.
2. Tìm hiểu những nghi lễ trong lễ tế Cá Ông
Lễ Tế Cá Ông được tổ chức trang trọng với nhiều bước nghi thức đặc sắc. Trước khi lễ hội bắt đầu, người dân chuẩn bị công phu, trang hoàng bàn thờ và sắp xếp bàn hương án lộng lẫy. Các tàu thuyền cũng được trang trí đèn hoa rực rỡ, tạo nên không khí rộn ràng, đầy sắc màu. Trong lễ tế, người dân dâng cúng lễ vật và bày tỏ lòng tri ân đến Cá Ông – vị thần biển linh thiêng bảo vệ ngư dân và mang lại sự thịnh vượng cho làng chài.
2.1. Lễ cầu Bình An
Diễn ra vào ngày đầu tiên của lễ hội, các vị chánh tế và những người lớn tuổi, có uy tín trong làng sẽ đại diện dân làng dâng đồ lễ, đọc bài văn tế. Nghi thức này không chỉ nhằm tạ ơn Cá Ông đã che chở, bảo vệ những người đi biển, mà còn cầu mong cho những chuyến ra khơi được thuận buồm xuôi gió, đánh bắt thành công, khoang thuyền đầy ắp tôm cá. Lễ cầu an góp phần duy trì giá trị văn hóa truyền thống, gắn kết cộng đồng làng chài trong tâm niệm tri ân biển cả.
2.2. Lễ rước trên biển
Vào rạng sáng hôm sau, dân làng tập trung, đánh trống rộn ràng để bắt đầu nghi thức rước Cá Ông. Tất cả tàu thuyền trong làng cùng ra khơi, đến điểm đã được định trước để vị chánh tế thực hiện nghi thức “xin keo” – một tập tục đặc biệt nhằm xin ý thần linh về việc thực hiện các kế hoạch trong năm mới. Khi xin keo thành công, các tàu thuyền cùng nhau quay vào bờ, khép lại phần lễ trên biển với mong ước một năm đánh bắt thuận lợi, sóng yên biển lặng. Lễ rước này không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn là dịp gắn kết cộng đồng, gửi gắm những hy vọng bình an và thuận lợi trong năm mới.
2.3. Lễ chánh tế
Lễ chánh tế trong lễ tế Cá Ông là một nghi thức quan trọng, diễn ra vào nửa đêm với các hoạt động văn hóa đặc sắc. Các nghi lễ bao gồm lễ khai mỏ, dâng hương, và những tiết mục văn nghệ dân gian phong phú như hát bả trạo, hát bội, và hát hò khoan. Đặc biệt, tiết mục chèo bá trạo gây ấn tượng mạnh với hình ảnh người dân trong trang phục truyền thống, vừa hò vừa tái hiện cảnh chèo thuyền, thể hiện sinh hoạt sông nước đầy màu sắc của làng chài. Những câu hát vang lên như lời tri ân sâu sắc dành cho Cá Ông, vị thần bảo vệ ngư dân trên biển cả. Lễ chánh tế không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là dịp gắn kết cộng đồng và bày tỏ lòng biết ơn đến thiên nhiên.
3. Một vài lễ hội khác tại Quảng Nam
Bên cạnh lễ tế Cá Ông, Quảng Nam còn nổi tiếng với nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc khác, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước như:
– Lễ hội hoa đăng Hội An: Tổ chức vào ngày 14 và 15 âm lịch hàng tháng, lễ hội diễn ra trên sông Hoài gần phố cổ, tạo cơ hội cho người dân và du khách thả đèn hoa đăng, gửi gắm ước mơ giữa khung cảnh lãng mạn của Hội An khi đêm xuống.
– Lễ hội làng gốm Thanh Hà: Tổ chức vào ngày 10/7 âm lịch hàng năm, sự kiện này nhằm giới thiệu và tri ân những bậc tiền bối trong làng nghề, đồng thời thể hiện cam kết bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của nghề gốm.
– Lễ hội Long Chu: Được tổ chức vào ngày 15/7 âm lịch hàng năm, lễ hội là một phần văn hóa tín ngưỡng quen thuộc của người dân Hội An, mang ý nghĩa cầu sức khỏe và bình an cho cộng đồng.
– Lễ hội Cầu Bông: Tổ chức tại làng rau Trà Quế nổi tiếng của Hội An, lễ hội này bày tỏ lòng biết ơn Thần Nông và cầu mong cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa.
– Lễ vía bà Thiên Hậu: Là lễ hội đại diện cho ngư dân Hội An, thể hiện sự gắn kết giữa hai dân tộc Việt và Hoa, tạo nên nét độc đáo trong văn hóa Hội An.
– Lễ hội Bà Thu Bồn: Diễn ra tại huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam và được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
– Giỗ tổ nghề Yến: Tổ chức vào mùng 9 và 10 tháng 3 âm lịch tại xã Tân Hiệp, Cù Lao Chàm, lễ hội này nhằm tri ân các bậc tiền bối đã phát triển nghề Yến Sào, đồng thời kêu gọi sự bảo vệ tài nguyên biển đảo và nâng cao niềm tự hào về nghề.
Lễ tế Cá Ông Quảng Nam là một trong những lễ hội đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa của người dân miền biển. Đây không chỉ là dịp để du khách khám phá nét đẹp tâm linh mà còn là cơ hội để hiểu thêm về đời sống của cộng đồng làng chài ven biển. Tham gia lễ hội, bạn sẽ được trải nghiệm những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần làm phong phú thêm chuyến du lịch Hội An. SmartTravel hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có những kỉ niệm đáng nhớ khi khám phá lễ hội Cá Ông độc đáo.
