Nằm ngay giữa lòng thành phố, Thành Cổ Vinh (hay Thành Cổ Nghệ An) là một điểm đến mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa. Với kiến trúc cổ kính và không gian yên bình, nơi đây thu hút du khách bởi vẻ đẹp vừa hoài niệm vừa uy nghiêm. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, thành cổ vẫn là biểu tượng gắn kết quá khứ với hiện tại, mang lại cho người tham quan những trải nghiệm lịch sử thú vị.
1. Giới thiệu về Thành Cổ Vinh
Nằm khiêm nhường trên đường Đào Tấn, thuộc phường Cửa Nam, Thành Cổ Vinh là một công trình nhuốm màu thời gian. Được xây dựng vào năm 1831 dưới triều đại nhà Nguyễn, thành cổ nổi danh là một kiến trúc quân sự quan trọng.
Thành cổ Nghệ An từng là một pháo đài kiên cố với vai trò chiến lược trong các cuộc chiến tranh và bảo vệ lãnh thổ. Tuy nhiên, qua nhiều thế kỷ, công trình giờ đây chỉ còn lại ba cổng thành chính: Tiền Môn (cổng chính), Tả Môn và Hữu Môn. Các đoạn hào thành bao quanh vẫn còn dấu tích, gợi nhắc về sự bề thế một thời. Trong số đó, Tiền Môn là cổng thành còn giữ được phần lớn nét nguyên sơ.
Được phủ bởi lớp rêu phong, Thành Cổ Vinh không chỉ là minh chứng cho một giai đoạn lịch sử hào hùng mà còn là điểm đến hấp dẫn đối với những ai yêu thích kiến trúc cổ xưa. Nơi đây được công nhận là Di tích lịch sử Quốc gia từ năm 1998, khẳng định giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc. Ngày nay, du khách có thể dễ dàng ghé thăm di tích này từ 7:00 đến 22:00 mà không mất vé vào cửa.
2. Cách di chuyển tới di tích Thành Cổ Vinh
Thành cổ Vinh nằm ngay trung tâm thành phố Vinh, Nghệ An, nên việc di chuyển đến đây rất thuận tiện với nhiều phương tiện khác nhau. Nếu bạn đến từ các tỉnh xa, tàu hỏa hoặc máy bay là những lựa chọn phổ biến. Thành phố Vinh có ga đường sắt và sân bay, giúp việc kết nối trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
Sau khi đến Vinh, bạn có thể tiếp tục hành trình bằng taxi, xe buýt hoặc thuê xe tự lái để di chuyển trong thành phố. Nếu bạn xuất phát từ trung tâm thành phố, việc đi bộ hoặc đạp xe đến thành cổ Vinh cũng là một trải nghiệm thú vị, vừa tiết kiệm vừa có cơ hội cảm nhận nhịp sống bình dị nơi đây.
3. Những trải nghiệm khi tham quan Thành Cổ Vinh
3.1. Tìm hiểu lịch sử hào hùng
Thành cổ Vinh được xây dựng dưới thời vua Gia Long, khi nhà Nguyễn chính thức lập triều đại sau khi đánh bại nhà Tây Sơn. Công trình này được xem là một trong những thành lũy quan trọng nhất, có nhiệm vụ bảo vệ an nguy cho khu vực trọng yếu của đất nước.
Với tầm nhìn chiến lược và nghệ thuật phong thủy phương Đông, vị trí xây dựng thành được chọn kỹ lưỡng. Phía đông, thành tựa lưng vào dãy núi Hồng Lĩnh, nơi gắn liền với câu chuyện huyền thoại về 100 chú chim phượng hoàng. Phía tây, thành đối diện với dãy Thiên Nhẫn trùng điệp như những lưỡi cưa vươn lên trời, vừa tạo thế phòng thủ tự nhiên, vừa mang ý nghĩa tâm linh về sự trường tồn. Dòng sông Vĩnh bao bọc phía trước thành, tạo nên một hệ thống giao thông thủy chiến lược, đồng thời là nguồn cung cấp nước chính cho các hoạt động sinh hoạt và phòng thủ.
Ban đầu, thành được xây dựng từ đất, với sự huy động của 1.000 lính Thanh Hóa và 4.000 lính Nghệ An. Sau này, dưới thời vua Minh Mạng, tường thành được nâng cấp bằng đá ong, tăng cường khả năng chống chịu. Đến thời Tự Đức, công trình tiếp tục được trùng tu với hàng ngàn phiến đá sò, hàng tấn vôi và mật mía, thể hiện sự bền bỉ và kỹ thuật xây dựng kỳ công của người xưa.
3.2. Chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo
Thành cổ Vinh không chỉ là một công trình lịch sử, mà còn là một kiệt tác kiến trúc mang giá trị văn hóa đặc biệt. Được thiết kế theo hình lục giác, thành có diện tích lên đến 420.000m², với chu vi dài 2.520m. Hệ thống tường thành cao 4,8m được bảo vệ bởi hào sâu rộng, tạo nên một cấu trúc phòng thủ vững chắc.
Hệ thống hào xung quanh thành rộng 28m, sâu 3,4m, kết nối với sông Vĩnh qua những con ngòi nhỏ. Hào là lớp bảo vệ tự nhiên trước sự xâm lược, và được sử dụng để nuôi trồng sen, cung cấp sản vật cống nạp triều đình hàng năm. Phía bên ngoài tường thành, hào được thiết kế để hạn chế tối đa khả năng tiếp cận của quân địch, đồng thời cung cấp nguyên liệu đất cho việc đắp lũy.
Thành có ba cổng chính, bao gồm cửa Tiền, cửa Tả, và cửa Hữu. Mỗi cổng đều mang dấu ấn kiến trúc riêng biệt. Cửa Tiền hướng về phía nam, là nơi dành riêng cho vua ngự giá và tổ chức các nghi lễ quan trọng. Cửa Tả hướng đông, được khắc chữ “Tả môn” và được xem như lối vào chính của quan quân. Cửa Hữu mở về phía tây, và so với hai cửa còn lại, cửa Hữu là nơi còn giữ được sự nguyên vẹn nhất.
Điểm đặc biệt trong kiến trúc của các cổng thành là thiết kế mái vòm, mang đến sự kiên cố nhưng cũng không kém phần tinh tế. Khi đứng giữa các cổng, bạn sẽ cảm nhận được sự uy nghi và vững chãi của một pháo đài quân sự thời phong kiến. Bên trong thành, hành cung là công trình lớn nhất, cùng với các dinh thự như dinh thống đốc, dinh bố chánh, và nhà ngục. Các công trình này không chỉ phục vụ cho mục đích hành chính mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và quản lý quân sự.
Toàn bộ thành được trang bị 65 khẩu thần công, trong đó 47 khẩu đặt tại các vọng gác, phần còn lại tập trung tại hành cung và dinh thống đốc. Những khẩu pháo này thể hiện rõ nét sức mạnh quân sự của nhà Nguyễn bấy giờ.
3.3. Ghé qua Phố Ẩm Thực
Một chuyến tham quan Thành cổ Vinh sẽ không thể trọn vẹn nếu bạn bỏ qua cơ hội thưởng thức những món ngon đặc sản của xứ Nghệ. Khu vực xung quanh thành cổ Vinh là nơi tập trung nhiều quán ăn dân dã, đậm chất địa phương, nơi du khách có thể trải nghiệm ẩm thực độc đáo với giá cả phải chăng.
- Súp lươn Nghệ An: Đây là món ăn được coi như “linh hồn” của ẩm thực xứ Nghệ. Một bát súp lươn nóng hổi, đầy đặn với thịt lươn mềm, ngọt, hòa quyện cùng nước dùng đậm đà, thơm nồng của gia vị. Khi ăn kèm với bánh mì nướng giòn hoặc bánh ướt, món ăn này đọng lại dư vị khó quên.
- Miến lươn: Không kém phần hấp dẫn, miến lươn là lựa chọn lý tưởng cho bữa sáng hoặc bữa trưa nhẹ nhàng. Sợi miến dai trong, nước dùng ngọt thanh từ xương lươn hầm kỹ, kết hợp cùng thịt lươn chiên giòn hoặc lươn tươi xào mềm, tạo nên một hương vị vừa lạ vừa quen.
- Bánh ngào: Là một món quà ngọt ngào của ẩm thực xứ Nghệ, bánh ngào làm từ bột nếp mịn màng, phủ bên ngoài là lớp mật mía vàng óng quyện hương gừng thơm nồng. Mỗi miếng bánh dẻo mềm, ngọt dịu như chứa đựng cả tấm lòng hiếu khách của người dân nơi đây. Không chỉ là món ăn thường ngày, bánh ngào còn xuất hiện trong các dịp lễ hội, trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa địa phương.
4. Nên đến thăm Thành Cổ Vinh khi nào?
Thành cổ Vinh đẹp nhất vào mùa thu (tháng 9 – 11) khi tiết trời mát mẻ, nắng dịu và không khí trong lành, tạo nên bức tranh hài hòa với những bức tường phủ rêu phong cổ kính. Đây là thời điểm lý tưởng để tản bộ, chụp ảnh và cảm nhận vẻ đẹp trầm mặc của di tích.
Mùa xuân (tháng 2 – 4) cũng là một lựa chọn hoàn hảo. Làn gió xuân mang đến sự tươi mới, cây cối xanh tươi, hoa lá đua nở làm cho không gian bên trong thành cổ thêm phần sống động. Hơn nữa, mùa xuân thường diễn ra nhiều lễ hội địa phương, du khách có cơ hội hòa mình vào văn hóa bản địa.
Mùa hè (tháng 5 – 8) tuy nắng nóng nhưng lại thích hợp cho những ai muốn chiêm ngưỡng vẻ đẹp rực rỡ của thành cổ dưới ánh mặt trời. Du khách có thể kết hợp chuyến tham quan thành cổ với một chuyến đi biển Cửa Lò gần đó.
Nếu muốn khám phá sâu sắc hơn về văn hóa và lịch sử, hãy ghé thăm vào dịp lễ hội Đền Hồng Sơn (tháng 3 âm lịch) hoặc các sự kiện kỷ niệm ngày giải phóng thành phố Vinh (tháng 10). Tránh mùa mưa (tháng 10 – 12) để không gặp bất tiện trong hành trình.
5. Một số lưu ý khi đến Thành Cổ Vinh
Dưới đây là một số lưu ý khi du khách đến thăm Thành Cổ Vinh để có trải nghiệm trọn vẹn nhất:
- Đem theo nước uống và ô/dù để đề phòng thời tiết thay đổi, nhất là trong mùa hè nắng gắt hoặc những ngày dễ có mưa.
- Tôn trọng di tích bằng cách không chạm vào các hiện vật, không leo trèo lên tường thành và giữ gìn vệ sinh môi trường.
- Nếu muốn tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, bạn có thể thuê hướng dẫn viên địa phương hoặc chuẩn bị trước thông tin để hành trình thêm phần ý nghĩa.
- Khi khám phá khu vực hào thành, cần cẩn thận vì một số khu vực có địa hình không bằng phẳng.
- Hãy lên kế hoạch đi vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn để tận hưởng không khí mát mẻ và ánh sáng lý tưởng cho việc chụp ảnh.
Thành cổ Vinh không chỉ là một di tích lịch sử mang đậm dấu ấn thời gian, mà còn là biểu tượng của sự kiên cường và sáng tạo của người Việt qua nhiều thế kỷ. Một chuyến tham quan tại đây sẽ đưa bạn ngược dòng lịch sử, cảm nhận vẻ đẹp cổ kính trong từng bức tường rêu phong và khám phá văn hóa đặc sắc của xứ Nghệ.
