Bánh răng bừa, một món ăn dân dã mang đậm nét văn hóa ẩm thực Việt Nam, từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân Thanh Hóa. Không chỉ quen thuộc trong đời sống thường nhật, bánh răng bừa còn là biểu tượng của sự đoàn kết và tình yêu đối với quê hương. Hãy cùng SmartTravel khám phá những nét độc đáo và sức hấp dẫn của món bánh đặc biệt này nhé!
1. Nguồn gốc món bánh răng bừa
Bánh răng bừa, hay còn được gọi là bánh tẻ hoặc bánh lá Thanh Hóa, là một món ăn gắn liền với đời sống và văn hóa của người dân xứ Thanh. Nguồn gốc của bánh có nguồn gốc từ làng Trung Lập, xã Xuân Lập, huyện Thọ Xuân, nơi món bánh này lần đầu được làm ra để dâng vua Lê Đại Hành. Theo điển tích, vào một ngày đầu năm mới, vua Lê Đại Hành cùng người dân xuống đồng cày ruộng trong lễ hội mùa xuân. Để tỏ lòng kính trọng, người dân nơi đây đã chắt lọc những hạt gạo ngon nhất và dùng thịt lợn làm nên những chiếc bánh dâng lên nhà vua thưởng thức.
Tên gọi “răng bừa” xuất phát từ hình dáng thon dài, nhỏ nhắn của bánh, gợi liên tưởng đến những chiếc răng của lưỡi bừa – một công cụ lao động quen thuộc trong nền nông nghiệp lúa nước. Đây không chỉ là hình ảnh tượng trưng mà còn thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa đời sống lao động và ẩm thực của người dân Thanh Hóa. Hình dáng bánh như một lời tri ân đến thành quả lao động cần cù, sự sáng tạo và tinh thần của người nông dân.
Bánh răng bừa còn được làm trong các dịp quan trọng như rằm, ngày giỗ, lễ Tết hay khi gia đình có việc lớn. Qua thời gian, món bánh này dần trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân xứ Thanh. Ngày nay, bánh răng bừa được làm quanh năm tại nhiều địa phương trong tỉnh, nhưng nổi tiếng nhất vẫn là ở vùng đất Xuân Lập, nơi đã gìn giữ và phát triển món bánh như một đặc sản.
2. Hướng dẫn cách làm bánh răng bừa xứ Thanh
Với cách làm không quá phức tạp, bạn hoàn toàn có thể tự tay chế biến món bánh này để cảm nhận trọn vẹn hương vị quê hương.
2.1. Nguyên liệu chuẩn bị
Bánh răng bừa được tạo nên từ những nguyên liệu quen thuộc nhưng đòi hỏi sự chọn lọc và kỹ lưỡng trong từng công đoạn để đảm bảo hương vị thơm ngon. Gạo tẻ là nguyên liệu quan trọng nhất, thường chọn loại gạo dẻo vừa phải, có hạt căng mẩy, được thu hoạch vào đúng vụ mùa để đảm bảo chất lượng. Gạo sau khi thu hoạch sẽ được vo sạch và xay nhuyễn để làm bột bánh.
Phần nhân bánh là sự kết hợp hài hòa giữa thịt heo, mộc nhĩ, nấm hương và các gia vị. Thịt heo được chọn từ phần ba chỉ hoặc nạc mỡ, giúp nhân bánh có độ béo mềm, không bị khô khi ăn. Mộc nhĩ và nấm hương được sử dụng để tăng hương vị, đem lại sự giòn dai đặc trưng. Hành khô là thành phần không thể thiếu để làm dậy mùi thơm của nhân. Các loại gia vị như hạt tiêu, muối, nước mắm và dầu ăn được sử dụng để nêm nếm, tạo nên vị đậm đà.
Lá dong hoặc lá chuối được dùng để gói bánh, giữ cho bánh không bị mất hình dáng và giúp bánh có thêm hương thơm. Lá phải xanh, tươi, không bị rách hay héo úa. Những lá này được rửa sạch, lau khô và cắt thành từng tấm dài vừa đủ để gói bánh. Nếu lá cứng, chúng được hơ qua lửa để tăng độ dẻo, dễ gói hơn.
2.2. Sơ chế nguyên liệu
Gạo tẻ sau khi ngâm trong nước lạnh từ 2-3 giờ sẽ được xay nhuyễn bằng cối xay thủ công hoặc máy xay hiện đại. Bột gạo sau khi xay được nấu trên lửa nhỏ. Trong quá trình nấu, người làm cần khuấy đều tay để bột không bị vón cục hoặc cháy khét. Khi bột đạt độ sệt vừa phải, đủ để tạo hình bánh mà không quá lỏng hay đặc, nồi bột sẽ được bắc ra để nguội, chuẩn bị cho công đoạn gói bánh.
Về phần nhân bánh, thịt heo được băm nhỏ hoặc xay nhuyễn, sau đó trộn đều với mộc nhĩ và nấm hương đã được ngâm nở, rửa sạch và băm nhuyễn. Hành khô băm nhỏ được phi thơm trên chảo dầu, sau đó cho hỗn hợp thịt và nấm vào xào chín. Trong quá trình xào, các loại gia vị như hạt tiêu, muối, và nước mắm được thêm vào để tạo độ đậm đà. Nhân bánh sau khi xào cần để nguội trước khi sử dụng.
2.3. Tiến hành gói bánh
Gói bánh răng bừa là công đoạn thể hiện sự khéo léo và tinh tế của người làm. Đầu tiên, bạn trải lá dong hoặc lá chuối đã chuẩn bị lên mặt phẳng. Lấy một lượng bột vừa đủ, khoảng một thìa lớn, đặt lên lá và dàn đều theo chiều dọc. Lớp bột cần được trải mỏng và đều tay để khi chín, bánh có độ mềm dẻo, không quá dày hoặc quá mỏng.
Sau đó, đặt một lượng nhân đã chuẩn bị sẵn vào giữa lớp bột. Nhân cần được nén nhẹ để không bị lộ ra ngoài trong quá trình gói. Gấp hai mép lá lại sao cho lớp bột bao phủ kín phần nhân bên trong. Túm hai đầu lá và cuộn tròn đều tay để bánh có hình dáng thon dài đặc trưng. Trong quá trình gói, miết nhẹ để bột và nhân kết dính chặt, đảm bảo bánh không bị bung ra khi hấp.
Bánh được buộc lại bằng dây lạt hoặc dây nylon. Việc buộc bánh cũng cần chắc tay để giữ hình dáng bánh nhưng không được quá chặt, tránh làm nứt lá hoặc ảnh hưởng đến dáng bánh khi chín.
2.4. Cho bánh vào hấp
Sau khi gói xong, bánh được xếp gọn gàng vào nồi hấp. Việc xếp bánh cũng cần được thực hiện cẩn thận để bánh không bị ép quá chặt, giúp hơi nước lan tỏa đều, làm bánh chín từ trong ra ngoài. Nước trong nồi hấp bánh răng bừa cần được đun sôi trước khi đặt bánh vào.
Thời gian hấp bánh thường kéo dài từ 20-30 phút tùy theo kích thước của bánh. Trong quá trình hấp, bạn có thể ngửi thấy mùi thơm đặc trưng của lá dong hoặc lá chuối quyện với hương thơm từ nhân bánh. Để kiểm tra bánh đã chín hay chưa, bạn có thể bóc thử một chiếc. Khi bột bánh đạt độ mềm dẻo vừa phải, không quá nhão hay quá cứng, và phần nhân thịt có mùi thơm ngậy, tức là bánh đã hoàn thành.
Sau khi bánh chín, bạn lấy ra khỏi nồi, để nguội một chút trước khi dùng. Bánh đạt chuẩn phải có lớp bột mềm mịn, dẻo dai, nhân thơm ngon đậm đà, và thoang thoảng hương lá gói. Đây là thành quả từ sự khéo léo và tâm huyết trong từng công đoạn chế biến.
3. Thưởng thức bánh răng bừa đúng chuẩn
Để cảm nhận hương vị bánh răng bừa, khi bánh còn nóng, bạn hãy nhẹ nhàng bóc từng lớp lá dong hoặc lá chuối bên ngoài. Việc bóc cẩn thận không chỉ giữ nguyên vẹn hình dáng bánh mà còn giúp lớp bột bánh không bị dính vào lá, đảm bảo trải nghiệm trọn vẹn.
Sau khi bóc, bánh sẽ tỏa ra mùi thơm thoang thoảng từ lá gói, hòa quyện với hương vị bột gạo và nhân bánh. Bánh nên được ăn từng miếng nhỏ để thấy rõ lớp bột mềm dẻo, dai dai cùng phần nhân thịt béo ngậy, đậm đà gia vị. Sự kết hợp của thịt heo, mộc nhĩ và hương tiêu cay nhẹ trong nhân sẽ tạo nên một bản hòa ca vị giác đầy hấp dẫn.
Để tăng độ đậm đà, bạn có thể chấm bánh với nước mắm chua ngọt. Vị chua nhẹ và mặn dịu từ nước mắm sẽ làm nổi bật hơn hương vị thơm ngon vốn có của bánh. Nước mắm cốt pha cùng chút đường, nước cốt chanh và vài lát ớt tươi sẽ là lựa chọn hoàn hảo để ăn kèm.
Bánh răng bừa thường được thưởng thức trong những ngày se lạnh, khi hơi ấm từ chiếc bánh nóng hổi lan tỏa, mang lại cảm giác thư thái. Dù là bữa sáng, bữa phụ, hay trong các dịp lễ, bánh răng bừa luôn là món ăn dân dã nhưng đầy cuốn hút, khiến thực khách khó lòng quên được.
