Nằm ở miền Tây Nam Bộ, An Giang được thiên nhiên ưu ái với những cánh đồng lúa bạt ngàn, dòng sông hiền hòa, là nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa đặc sắc. Đây là vùng đất gắn liền với văn hóa Khmer, Chăm, Hoa, tạo nên bức tranh đa sắc về phong tục, tín ngưỡng và đời sống. Khi đến An Giang, du khách được thưởng ngoạn cảnh đẹp của rừng tràm Trà Sư, núi Sam huyền thoại và còn có cơ hội hòa mình vào những lễ hội truyền thống độc đáo, trong đó, Chol Chnam Thmay là một trong những lễ hội nổi bật nhất.
1. Chol Chnam Thmay – Hành Trình Đón Chào Năm Mới Của Người Khmer
Giữa tháng 4 dương lịch hàng năm, khi cái nắng phương Nam trở nên gay gắt, người Khmer tại An Giang lại rộn ràng chuẩn bị cho Chol Chnam Thmay – lễ hội mừng năm mới theo lịch cổ truyền của họ. Đây là dịp chuyển giao thời gian mang ý nghĩa sâu sắc về tâm linh, lòng tri ân và sự khởi đầu tươi mới.
Lễ hội kéo dài ba ngày với nhiều nghi thức thiêng liêng tại các ngôi chùa Khmer và những hoạt động cộng đồng sôi động, thu hút đông đảo người dân lẫn du khách. Chol Chnam Thmay là cơ hội để khám phá nét đẹp văn hóa Khmer giữa lòng An Giang, nơi truyền thống và hiện đại giao thoa trong không khí lễ hội tưng bừng.
2. Chuyện Kể Về Chol Chnam Thmay – Trí Tuệ Chiến Thắng Định Mệnh
Lễ hội Chol Chnam Thmay gắn liền với một truyền thuyết mang ý nghĩa sâu sắc về trí tuệ và sự chiến thắng của con người trước số phận. Chuyện kể rằng, ngày xưa có một cậu bé tên Thom Ma Bal, nổi tiếng thông minh hơn người. Tin đồn về trí tuệ của cậu đến tai vị thần Phạm Thiên, người tự hào là bậc trí giả cao minh nhất. Để thử thách Thom Ma Bal, thần đưa ra ba câu đố hóc búa và ra điều kiện: nếu cậu trả lời đúng, thần sẽ tự nguyện hiến dâng đầu mình; nếu thất bại, cậu sẽ mất mạng.
Nhờ sự giúp đỡ của loài chim thần, Thom Ma Bal tìm ra đáp án và đánh bại vị thần kiêu hãnh. Giữ đúng lời hứa, Phạm Thiên tự hiến đầu mình, nhưng vì sức mạnh quá lớn, đầu của ông không thể để chạm đất, rơi xuống biển hay bay lên trời, vì có thể gây ra thảm họa. Cuối cùng, các tiên nữ thay nhau nâng đầu vị thần lên trời, đánh dấu sự chuyển giao linh thiêng giữa các năm. Từ đó, người Khmer tổ chức Chol Chnam Thmay để tôn vinh trí tuệ, lòng dũng cảm và chào đón một năm mới tốt lành.
Không chỉ mang giá trị lịch sử và huyền thoại, Chol Chnam Thmay còn có ý nghĩa quan trọng trong đời sống tâm linh của người Khmer. Đây là thời khắc chuyển giao giữa mùa khô và mùa mưa – giai đoạn quan trọng trong chu kỳ canh tác nông nghiệp. Người Khmer tin rằng, nếu năm mới khởi đầu trong không khí vui vẻ, tươi sáng thì cả năm sẽ gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu, gia đình hạnh phúc, bình an.
Trong những ngày này, mọi người cùng nhau quét dọn nhà cửa, diện trang phục đẹp, mang lễ vật đến chùa, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và cầu mong phước lành cho năm mới. Những tiếng trống Sa-dăm rộn ràng, những điệu múa Lâm Thôn vui nhộn và những nụ cười hạnh phúc trên gương mặt người dân tạo nên bầu không khí lễ hội tưng bừng, đầy ắp tình thân và niềm vui.
3. Những Nghi Lễ Linh Thiêng Trong Chol Chnam Thmay
Lễ hội Chol Chnam Thmay của người Khmer tại An Giang là một hành trình tâm linh đầy ý nghĩa. Trong ba ngày lễ hội, hàng loạt nghi thức truyền thống được tổ chức tại các ngôi chùa Khmer, thể hiện lòng thành kính với Phật, tổ tiên và mong ước một năm mới an lành.
Ngày Thứ Nhất – Chôl Sangkran Thmây: Khởi Đầu Thanh Khiết
Ngày đầu tiên của lễ hội, gọi là Chôl Sangkran Thmây, là thời khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mới. Từ sáng sớm, người dân Khmer dậy sớm tắm gội sạch sẽ, mặc trang phục đẹp nhất – thường là những bộ áo dài truyền thống với màu sắc rực rỡ. Họ mang theo lễ vật, nhang đèn đến chùa để thực hiện nghi thức rước Đại lịch (Maha Sangkran) – đánh dấu sự xuất hiện của vị thần năm mới.
Không khí trong các ngôi chùa Khmer rộn ràng với tiếng cầu kinh, tiếng trống Sa-dăm vang vọng. Các vị sư tụng kinh chúc phúc, ban nước thiêng để xua đuổi những điều không may.
Ngày Thứ Hai – Wonbơf: Chia Sẻ Phước Lành
Ngày thứ hai, còn gọi là Wonbơf, là ngày dành cho lòng từ bi và sự chia sẻ. Sáng sớm, người dân Khmer dâng cơm và lễ vật lên chùa để cúng dường chư tăng, cầu mong công đức, may mắn cho gia đình. Đây là thời khắc thể hiện sự kính trọng đối với Phật pháp và lòng tri ân đối với các bậc tu hành.
Một trong những nghi thức quan trọng trong ngày này là đắp núi cát. Người dân cùng nhau đắp những gò cát nhỏ trong khuôn viên chùa, tượng trưng cho sự tích lũy phước lành. Theo quan niệm của người Khmer, mỗi hạt cát tượng trưng cho một tội lỗi đã được gột rửa, giúp tâm hồn trở nên thanh tịnh và hướng đến những điều tốt đẹp hơn trong năm mới.
Ngày Thứ Ba – Lơng Săk: Hiếu Nghĩa và Thanh Tẩy
Ngày cuối cùng của lễ hội, gọi là Lơng Săk, là thời điểm để bày tỏ lòng hiếu thảo và cầu mong phước lành. Điểm nhấn của ngày này là nghi thức tắm tượng Phật – một biểu tượng của sự thanh tẩy, rũ bỏ những điều không may mắn của năm cũ, đón nhận những điều tốt đẹp trong năm mới.
Bên cạnh đó, người Khmer còn thực hiện nghi thức tắm cho ông bà, cha mẹ để bày tỏ lòng biết ơn, kính trọng. Con cháu thường dùng nước thơm, nhẹ nhàng đổ lên tay và vai người lớn tuổi như một cách chúc sức khỏe và cầu mong họ luôn bình an.
4. Chol Chnam Thmay – Không Khí Hội Xuân Rộn Ràng
Trong thời gian diễn ra lễ hội, tại các ngôi chùa Khmer, từ sáng sớm đến chiều muộn, người dân và du khách cùng nhau hòa mình vào không khí tưng bừng của hàng loạt trò chơi truyền thống.
Kéo co – một trò chơi quen thuộc nhưng chưa bao giờ mất đi sức hấp dẫn. Những đội chơi đứng thành hai bên, nắm chặt sợi dây thừng dài, dùng hết sức kéo đội đối phương về phía mình trong tiếng hò reo cổ vũ của người xem.
Nhảy bao bố – trò chơi đòi hỏi cả sự nhanh nhẹn lẫn khéo léo. Người chơi đứng vào trong những chiếc bao tải, nhảy lò cò về đích trong sự phấn khích của khán giả.
Một trong những trò chơi thú vị nhất phải kể đến bịt mắt đập niêu. Người chơi được bịt mắt, cầm một cây gậy dài, cố gắng xác định vị trí chiếc niêu đất treo lơ lửng và đập trúng nó để giành phần thưởng. Mỗi cú đánh hụt đều khiến đám đông cười vang, tạo nên bầu không khí hào hứng và náo nhiệt.
Âm Thanh và Vũ Điệu Khmer – Linh Hồn Của Lễ Hội
Bên cạnh những trò chơi dân gian náo nhiệt, Chol Chnam Thmay còn là dịp để thưởng thức những màn trình diễn nghệ thuật truyền thống độc đáo. Âm nhạc và vũ điệu Khmer chính là linh hồn của lễ hội, mang đến những trải nghiệm khó quên cho du khách.
Múa Lâm Thôn là điệu múa dân gian phổ biến trong lễ hội của người Khmer. Các vũ công trong trang phục sặc sỡ di chuyển nhẹ nhàng theo điệu nhạc, bàn tay uốn lượn mềm mại, đôi chân nhịp nhàng theo từng nhịp trống.
Một điểm nhấn đặc sắc khác của lễ hội là hát Dù Kê – loại hình nghệ thuật sân khấu đặc trưng của người Khmer Nam Bộ. Những vở Dù Kê thường kể về các câu chuyện lịch sử, tình yêu, lòng trung thành và nhân quả. Với lối diễn xuất mộc mạc nhưng đầy cảm xúc, cùng với giai điệu trầm bổng của nhạc cụ truyền thống, hát Dù Kê luôn thu hút đông đảo người dân và du khách đến thưởng thức.
Không thể thiếu trong lễ hội là múa trống Sa-dăm, một loại hình nghệ thuật đặc trưng của người Khmer. Tiếng trống Sa-dăm rộn ràng, dồn dập, kết hợp cùng vũ điệu mạnh mẽ tạo nên một bầu không khí lễ hội đầy cuốn hút. Khi tiếng trống vang lên, mọi người cùng nhau nhảy múa, hòa mình vào không khí sôi động của năm mới.
5. Những Điểm Đến Không Thể Bỏ Lỡ Trong Mùa Lễ Chol Chnam Thmay
Đến với An Giang vào dịp Chol Chnam Thmay, du khách được hòa mình vào không khí lễ hội sôi động và có cơ hội khám phá những địa điểm mang đậm dấu ấn văn hóa Khmer.
Chùa Khmer – Nơi Hồn Thiêng Dân Tộc Khmer Tỏa Sáng
An Giang là nơi có cộng đồng người Khmer đông đảo, vì thế, hệ thống chùa Khmer nơi đây là trung tâm sinh hoạt tôn giáo, là điểm đến văn hóa đặc sắc. Mỗi dịp Chol Chnam Thmay, các ngôi chùa trở thành nơi tổ chức các nghi lễ quan trọng và đón hàng ngàn phật tử cùng du khách đến viếng thăm, cầu bình an.
Chùa Thom Mít – một trong những ngôi chùa Khmer nổi tiếng nhất tại An Giang, gây ấn tượng với kiến trúc rực rỡ sắc màu, các bức phù điêu tinh xảo và những tượng Phật mang phong cách Khmer Nam Bộ. Đến đây vào dịp lễ, du khách có thể chiêm ngưỡng các nghi thức truyền thống như rước Đại lịch, đắp núi cát, tắm tượng Phật và hòa mình vào bầu không khí linh thiêng của năm mới Khmer.
Chùa Prolai Meas – được mệnh danh là “ngôi chùa vàng” của người Khmer An Giang, nổi bật với những mái chùa lợp vàng óng ánh dưới nắng chiều. Vào ngày lễ hội, chùa trở thành trung tâm của các hoạt động cầu nguyện và nghi lễ tâm linh.
Ngoài hai ngôi chùa trên, An Giang còn có rất nhiều chùa Khmer nổi tiếng khác như chùa Xvayton, chùa Sà Lôn (chùa Chén Kiểu), chùa Kdol… Mỗi nơi mang một vẻ đẹp riêng, nhưng tất cả đều toát lên sự thanh tịnh, bình yên và đậm nét văn hóa Khmer truyền thống.
Làng Nghề Truyền Thống – Hơi Thở Văn Hóa Khmer Qua Từng Sợi Vải, Hạt Đường
Không chỉ nổi tiếng với những ngôi chùa Khmer cổ kính, An Giang còn hấp dẫn du khách bởi các làng nghề truyền thống lâu đời. Đây là nơi lưu giữ tinh hoa của cộng đồng Khmer, nơi những đôi bàn tay khéo léo đã tạo nên những sản phẩm thủ công tinh tế, mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa.
Làng dệt thổ cẩm Khmer là một điểm đến không thể bỏ qua. Những tấm vải thổ cẩm rực rỡ sắc màu, được dệt thủ công trên khung cửi gỗ, thể hiện sự tinh tế trong từng đường nét. Khi đến đây, du khách có thể trực tiếp quan sát nghệ nhân làm việc, lắng nghe câu chuyện về nghề dệt và thậm chí tự tay thử dệt một vài đường vải, tạo nên một trải nghiệm thú vị và khó quên.
Làng làm đường thốt nốt cũng là một điểm đến hấp dẫn dành cho những ai yêu thích khám phá ẩm thực. Tại các lò đường thốt nốt truyền thống, du khách có thể tận mắt chứng kiến quy trình chế biến từ việc lấy nước thốt nốt, nấu sôi trong chảo lớn cho đến khi cô đặc thành đường. Du khách khi đến đây còn được thưởng thức các món ngon từ đường thốt nốt như chè thốt nốt, bánh bò thốt nốt hay nước thốt nốt tươi mát lạnh.
6. Những Điều Cần Biết Khi Tham Gia Lễ Hội Chol Chnam Thmay
Lễ hội Chol Chnam Thmay không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc của người Khmer mà còn là cơ hội tuyệt vời để du khách trải nghiệm bầu không khí truyền thống và hòa mình vào những hoạt động sôi động.
Lựa Chọn Thời Gian Lý Tưởng Để Trải Nghiệm Lễ Hội Chol Chnam Thmay
Chol Chnam Thmay diễn ra vào giữa tháng 4 dương lịch, thường kéo dài từ ngày 13 đến 16/4 hàng năm. Đây là thời điểm giao mùa giữa mùa khô và mùa mưa, thời tiết có thể khá oi bức vào ban ngày nhưng mát mẻ hơn vào buổi tối.
Trang Phục và Ứng Xử – Tôn Trọng Nét Đẹp Văn Hóa
Một trong những điều quan trọng nhất khi tham gia lễ hội Chol Chnam Thmay là tôn trọng phong tục và văn hóa địa phương. Vì đây là một sự kiện mang đậm tính tâm linh và cộng đồng, du khách nên mặc trang phục lịch sự, đặc biệt khi đến các ngôi chùa Khmer để tham gia nghi lễ.
Khi vào chùa, du khách nên tháo mũ, bỏ dép trước khi bước vào khu vực chính điện, giữ thái độ trang nghiêm, không nói chuyện lớn tiếng và hạn chế chụp ảnh nếu không được phép. Khi gặp các nhà sư, hãy chắp tay cúi nhẹ để thể hiện sự kính trọng.
Dạo bước qua những ngôi chùa Khmer cổ kính, tận hưởng không khí lễ hội tưng bừng và trải nghiệm làng nghề truyền thống, du khách sẽ cảm nhận được một An Giang vừa thanh bình vừa sống động, nơi hội tụ tinh hoa văn hóa Khmer qua từng công trình, món ăn và nếp sống. Nếu bạn đang tìm kiếm một hành trình du lịch giàu giá trị văn hóa và trải nghiệm chân thực, hãy đến với An Giang vào dịp Chol Chnam Thmay – nơi những câu chuyện lịch sử, những nghi thức thiêng liêng và những nụ cười nồng hậu sẽ khiến bạn lưu luyến mãi không quên.
