Hội Đại Bái – lễ hội truyền thống của làng nghề đúc đồng nổi tiếng bậc nhất Việt Nam, không chỉ là dịp để tri ân tổ nghề Nguyễn Công Hãng mà còn là một sự kiện văn hóa đặc sắc, tôn vinh tinh hoa thủ công mỹ nghệ.
Hội Đại Bái là một trong những lễ hội truyền thống tiêu biểu của vùng Kinh Bắc, gắn liền với làng nghề đúc đồng Đại Bái – cái nôi của nghề thủ công mỹ nghệ lâu đời và tinh xảo bậc nhất Việt Nam. Với lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm, Đại Bái không chỉ nổi tiếng với những sản phẩm đồng cao cấp mà còn là nơi lưu giữ hồn cốt của làng nghề, thể hiện qua từng đường nét chạm khắc công phu trên các tác phẩm thủ công.
Hội Đại Bái không chỉ là một sự kiện văn hóa quan trọng mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, là dịp để người dân địa phương tri ân tổ nghề Nguyễn Công Hãng – danh nhân có công lớn trong việc phát triển và nâng tầm nghề đúc đồng. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để quảng bá sản phẩm đồng truyền thống, kết nối nghệ nhân, khách tham quan và những người yêu mến nghề thủ công, góp phần bảo tồn di sản văn hóa dân tộc trong thời đại mới.
Lễ hội diễn ra vào ngày 29 tháng Giêng âm lịch hàng năm tại Đình làng Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh, thu hút đông đảo du khách từ khắp nơi về chiêm bái, thưởng lãm và hòa mình vào không khí hội làng sôi động.
Lịch sử và nguồn gốc của Hội Đại Bái
Làng Đại Bái, còn được biết đến với tên gọi cổ làng Văn Lãng, là một trong những làng nghề đúc đồng lâu đời và danh tiếng nhất Việt Nam. Nghề đúc đồng tại đây đã xuất hiện từ thời Lý – Trần, nhưng phải đến các triều đại phong kiến sau này, đặc biệt là dưới thời Hậu Lê, nghề đúc đồng Đại Bái mới thực sự phát triển mạnh mẽ, tạo ra những sản phẩm tinh xảo phục vụ nhu cầu sinh hoạt, tín ngưỡng và trang trí.
Nói đến Đại Bái, không thể không nhắc đến Nguyễn Công Hãng (1668 – 1732) – người có công lớn trong việc cải tiến kỹ thuật đúc đồng và mở rộng quy mô sản xuất. Ông không chỉ giúp nâng cao tay nghề của thợ đúc đồng mà còn có công tổ chức, định hướng phát triển cho làng nghề, đưa các sản phẩm đồng Đại Bái vươn xa. Nhờ những đóng góp to lớn đó, ông được người dân tôn vinh là Tổ nghề đúc đồng, và triều đình đã ban sắc phong để ghi nhận công lao của ông.
Hội Đại Bái ra đời không chỉ để tưởng nhớ tổ nghề mà còn mang nhiều ý nghĩa to lớn:
- Bày tỏ lòng biết ơn tổ nghề và các thế hệ nghệ nhân đã góp phần gìn giữ và phát triển nghề đúc đồng qua bao thăng trầm lịch sử.
- Duy trì và phát huy truyền thống làng nghề trong thời đại mới, góp phần quảng bá những giá trị văn hóa đặc sắc của người Việt.
- Gắn kết cộng đồng, tạo điều kiện giao lưu, học hỏi giữa các thế hệ nghệ nhân cũng như những người yêu thích và đam mê nghề thủ công truyền thống.
Hội Đại Bái không chỉ là một lễ hội thông thường mà còn là biểu tượng của sự trường tồn, bền vững của một làng nghề giàu truyền thống, nơi tinh hoa của nghề đúc đồng vẫn đang tiếp tục được kế thừa và phát triển mạnh mẽ.
Nghi lễ và hoạt động trong Hội Đại Bái
Phần lễ – Tri ân tổ nghề
Là phần quan trọng nhất trong Hội Đại Bái, phần lễ thể hiện lòng tôn kính đối với tổ nghề Nguyễn Công Hãng và các bậc tiền nhân đã có công gìn giữ, phát triển làng nghề. Các nghi thức được thực hiện theo phong tục truyền thống, mang đậm nét trang nghiêm và linh thiêng.
- Lễ rước tổ nghề
- Đoàn rước kiệu mang bài vị của Nguyễn Công Hãng diễu hành quanh làng với sự tham gia của các bô lão, nghệ nhân và đông đảo người dân.
- Đội rước mặc lễ phục truyền thống, đi kèm là trống chiêng, cờ hoa rực rỡ, tái hiện không khí trang trọng của lễ hội xưa.
- Người dân hai bên đường thành kính chiêm bái, cầu mong một năm làm ăn thuận lợi, nghề nghiệp hưng thịnh.
- Lễ tế tổ
- Được tổ chức tại Đình làng Đại Bái, nơi thờ phụng Nguyễn Công Hãng.
- Các nghệ nhân đại diện làng nghề sẽ dâng tế phẩm gồm các sản phẩm đồng tinh xảo như lư hương, chuông nhỏ, bát nhang để thể hiện lòng biết ơn.
- Các bô lão đọc văn tế tổ, cầu mong sự thịnh vượng cho làng nghề và sự phát triển của nghề đúc đồng.
- Lễ rước sắc phong
- Tái hiện lại khoảnh khắc lịch sử khi triều đình ban sắc phong tôn vinh công lao của Nguyễn Công Hãng.
- Đoàn rước mặc áo mũ truyền thống, trang phục quan lại xưa, tạo nên không khí hoài cổ, nhắc nhở thế hệ sau về công lao của tổ nghề.
Phần hội – Vui chơi và tôn vinh nghệ nhân
Bên cạnh các nghi lễ trang trọng, Hội Đại Bái còn thu hút du khách với các hoạt động hội làng vui tươi, sôi động, tôn vinh tinh hoa nghề đúc đồng và văn hóa truyền thống Bắc Ninh.
Trình diễn nghệ thuật đúc đồng
- Các nghệ nhân biểu diễn trực tiếp kỹ thuật đúc đồng, từ tạo khuôn, nung chảy kim loại đến hoàn thiện sản phẩm.
- Khách tham quan được trải nghiệm tự tay làm các sản phẩm nhỏ như đồng xu, chuông mini và mang về làm kỷ niệm.
- Trẻ em và du khách có thể tìm hiểu về lịch sử, kỹ thuật, những câu chuyện thú vị xoay quanh nghề đúc đồng qua phần giao lưu với các nghệ nhân.
Thi tay nghề đúc đồng
- Cuộc thi giữa các nghệ nhân tài hoa để tìm ra người có kỹ thuật xuất sắc nhất.
- Các hạng mục thi bao gồm:
- Tạo khuôn nhanh và chính xác.
- Đúc sản phẩm đồng có hoa văn đẹp, sắc nét.
- Hoàn thiện sản phẩm với kỹ thuật tinh xảo.
- Người thắng cuộc sẽ được vinh danh trước toàn thể dân làng, khuyến khích thế hệ trẻ tiếp nối và phát triển nghề truyền thống.
Chợ phiên làng nghề
- Trưng bày và bán các sản phẩm đồng thủ công, từ lư hương, tượng đồng, tranh đồng đến đồ phong thủy tinh xảo.
- Cơ hội giao lưu giữa nghệ nhân và du khách, tìm hiểu quy trình sản xuất, đặt hàng sản phẩm theo yêu cầu.
- Các gian hàng trải nghiệm cho phép khách tự tay đánh bóng, khắc hoa văn lên các sản phẩm nhỏ như mặt dây chuyền, bát nhang mini.
Những hoạt động khác trong lễ hội
- Hát quan họ Bắc Ninh:
- Các liền anh, liền chị thể hiện những làn điệu quan họ ngọt ngào, sâu lắng.
- Du khách có thể tham gia giao lưu hoặc xin “xin quan họ” – một phong tục đẹp của vùng Kinh Bắc.
- Các trò chơi dân gian:
- Đấu vật: Một truyền thống lâu đời thể hiện tinh thần thượng võ của người Việt.
- Cờ tướng: Các cao thủ làng cờ thi đấu, tạo nên những màn đấu trí hấp dẫn.
- Đập niêu đất: Trò chơi dân gian sôi động, mang đến nhiều tiếng cười cho người tham gia.
- Đi cầu kiều: Một thử thách thú vị khi người chơi phải giữ thăng bằng trên cây cầu bập bênh.
Hướng dẫn đường đi đến lễ hội và lưu ý khi tham quan
Hướng dẫn đường đi
Hội Đại Bái diễn ra tại Đình làng Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh, cách Hà Nội khoảng 50 km.
- Từ Hà Nội:
- Lộ trình: Đi theo Quốc lộ 1A, rẽ vào Quốc lộ 38, đến thị trấn Gia Bình, tiếp tục đi theo biển chỉ dẫn để đến làng Đại Bái.
- Khoảng cách: 50 km, thời gian di chuyển: khoảng 1,5 – 2 giờ.
- Phương tiện:
- Xe máy, ô tô cá nhân: Thích hợp cho những ai thích trải nghiệm chủ động, linh hoạt.
- Xe khách: Có thể bắt xe tuyến Hà Nội – Bắc Ninh – Gia Bình từ các bến xe như Giáp Bát, Mỹ Đình hoặc sử dụng xe limousine tuyến Hà Nội – Bắc Ninh.
- Từ các tỉnh lân cận:
- Từ Hải Dương, Hưng Yên, Hải Phòng: Đi theo Quốc lộ 5, sau đó rẽ vào QL38 hướng về Gia Bình.
- Từ Bắc Giang, Lạng Sơn: Đi theo cao tốc Hà Nội – Bắc Giang, sau đó rẽ vào QL38 đến Gia Bình.
- Từ Quảng Ninh: Có thể đi theo QL18, kết nối với QL38 để đến Đại Bái.
2. Để có buổi tham gia thật trọn vẹn bạn cần chú ý những điều sau
Để có một chuyến đi trọn vẹn và ý nghĩa, du khách cần lưu ý những điểm sau:
- Trang phục phù hợp
- Nên chọn trang phục lịch sự, kín đáo khi tham gia các nghi lễ tại đình làng.
- Hạn chế mặc quần áo quá ngắn hoặc phản cảm để thể hiện sự tôn trọng không gian văn hóa tâm linh.
- Giữ gìn vệ sinh chung
- Tuyệt đối không xả rác bừa bãi, nên sử dụng các thùng rác được bố trí tại khu vực lễ hội.
- Tôn trọng cảnh quan làng nghề, không tự ý chạm vào các hiện vật, sản phẩm trưng bày nếu chưa được phép.
- Tôn trọng nghi lễ truyền thống
- Khi tham gia lễ tế tổ, rước kiệu, cần giữ thái độ nghiêm trang, không chen lấn, xô đẩy.
- Không chụp ảnh, quay phim trong lúc diễn ra các nghi lễ quan trọng nếu không có sự cho phép.
- Mua sắm sản phẩm đồng
- Nên tìm hiểu trước về giá cả và chất lượng để chọn mua sản phẩm chính gốc từ các nghệ nhân Đại Bái.
- Có thể hỏi các nghệ nhân về quy trình sản xuất để hiểu rõ hơn về sản phẩm mình mua.
- Nếu muốn đặt hàng riêng các sản phẩm chạm khắc theo yêu cầu, nên liên hệ với các gian hàng uy tín trong chợ phiên.
- Nên tham quan vào lúc nào?
- Nên đến vào buổi sáng để kịp tham gia đầy đủ các nghi lễ và hoạt động hấp dẫn trong ngày.
- Nếu muốn tránh đông đúc, có thể đi vào khoảng giữa buổi sáng hoặc đầu giờ chiều, khi dòng người bắt đầu phân tán hơn.
Hội Đại Bái không chỉ là một dịp lễ hội mang giá trị tinh thần sâu sắc mà còn là cơ hội để du khách khám phá tinh hoa nghề đúc đồng của Việt Nam. Khi tham dự, mỗi người nên có ý thức bảo vệ và tôn trọng nét đẹp văn hóa truyền thống, góp phần duy trì sự trường tồn của làng nghề Đại Bái trong thời đại mới.
Hội Đại Bái không chỉ là một lễ hội truyền thống mà còn là biểu tượng của lòng tri ân, sự gìn giữ và phát huy tinh hoa nghề đúc đồng của dân tộc. Đây là dịp để người dân địa phương tôn vinh công lao của tổ nghề Nguyễn Công Hãng, đồng thời giới thiệu những giá trị đặc sắc của làng nghề đến du khách thập phương.
Qua những nghi lễ trang trọng, những hoạt động sôi động và giàu bản sắc, Hội Đại Bái khẳng định sức sống bền bỉ của một làng nghề hàng trăm năm tuổi, nơi hội tụ những bàn tay tài hoa và trí tuệ sáng tạo của người thợ Việt. Không chỉ là một sự kiện văn hóa, lễ hội còn góp phần thúc đẩy du lịch, bảo tồn và phát triển kinh tế địa phương trong bối cảnh hiện đại.
Tham gia Hội Đại Bái là một trải nghiệm đáng nhớ, nơi du khách không chỉ được hòa mình vào không gian lễ hội truyền thống mà còn có cơ hội hiểu sâu sắc hơn về nghề đúc đồng – một di sản quý báu của dân tộc. Việc giữ gìn và phát huy lễ hội không chỉ là trách nhiệm của người dân địa phương mà còn là sự chung tay của cả cộng đồng trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam.
