Hòa mình vào không gian tại làng Thái Dương Hạ những ngày diễn ra lễ hội cầu ngư, bạn sẽ được tận hưởng không khí sôi động trong không gian của làng chài.
Khi nhắc đến cố đô Huế, nhiều người nghĩ ngay đến những cung điện cổ kính hay những lăng tẩm uy nghiêm. Tuy nhiên, vẻ đẹp văn hóa của Huế còn nằm ở những lễ hội truyền thống đầy màu sắc và linh thiêng, trong đó nổi bật nhất là Lễ hội cầu ngư làng Thái Dương Hạ. Được tổ chức 3 năm một lần, lễ hội không chỉ là dịp cầu cho mưa thuận gió hòa mà còn là sự hòa quyện tuyệt vời giữa tín ngưỡng dân gian và nét đẹp văn hóa làng chài.
1. Giới thiệu tổng quan về lễ hội cầu ngư làng Thái Dương Hạ
Lễ hội đặc biệt mang tên Thái Dương Hạ là một trong những nghi thức quan trọng và quen thuộc của người dân địa phương, thường được tổ chức vào tháng Giêng, cách 3 năm có 1 lần. Lễ hội được tổ chức tại làng Thái Dương Hạ, một làng chài lâu đời nổi tiếng với những phong tục tập quán đặc trưng. Lễ hội này có ý nghĩa sâu sắc đối với ngư dân, là dịp để họ bày tỏ lòng biết ơn đối với biển cả và Thần Nam Hải, vị thần bảo hộ ngư dân. Trong suốt lễ hội, các hoạt động nghi lễ và văn hóa như rước thuyền và tế lễ được thực hiện nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy thuyền và sự bình an khi ra khơi.
Ngoài phần lễ trang nghiêm, phần hội của lễ hội cũng sôi động với các trò chơi dân gian và nghệ thuật truyền thống như đua thuyền, hát bả trạo, và nhiều hoạt động cộng đồng khác. Lễ hội không chỉ có ý nghĩa về mặt tín ngưỡng mà còn là dịp gắn kết cộng đồng và lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của làng chài.
2. Ý nghĩa của lễ hội cầu ngư làng Thái Dương Hạ
Với đức tin thần Nam Hải – vị thần bảo trợ cho sự an toàn của ngư dân nên vì thế, lễ hội cầu ngư Thái Dương Hạ ra đời. Theo truyền thuyết, Thần Nam Hải là người bảo trợ cho những người đi biển, giúp họ vượt qua những sóng gió và khó khăn trong cuộc sống trên biển. Muốn bày tỏ lòng thành kính với đức tin của mình, người dân đã tổ chức ra lễ hội này, giúp họ an toàn khi ra khơi và thu về tôm cá đầy thuyền.
Ngoài việc bày tỏ lòng cảm kích đối với thần biển vì đã ban ơn cho nguồn cung cá dồi dào, việc tổ chức lễ hội cầu ngư này còn nhằm mong muốn được vị thần gia hộ, bảo vệ giúp cuộc sống bình yên . Người dân tin rằng, việc cúng tế và tổ chức các nghi thức truyền thống sẽ giúp ngư dân gặp nhiều may mắn khi ra khơi, tránh được những điều không may và những điểm may mắn cho mùa mới.
3. Phần lễ cầu ngư
Rước thuyền: Đây là nghi thức quan trọng và mở đầu cho lễ cầu ngư, được tổ chức long trọng với sự tham gia của đông đảo người dân. Thuyền được chuẩn bị kỹ lưỡng và trang trí công phu, thường có hình dáng tượng trưng cho thuyền của ngư dân, mang theo các lễ vật dâng lên Thần Nam Hải. Những lễ vật này bao gồm trái cây, thực phẩm và các vật phẩm truyền thống, biểu trưng cho lòng thành kính và mong muốn xin phép thần linh để bước vào mùa cá mới một cách thuận lợi nhất.
Ngay khi mở đầu lễ hội, người chủ là chức sắc tôn giáo, bô lão sẽ tổ chức việc rước thuyền ra biển khơi. Khi âm thanh hùng hồn của tiếng trống và nhạc lễ vang lên cũng là lúc phần lễ chính thức bắt đầu. Du khách đến tham dự có thể cảm nhận rõ nét văn hóa tín ngưỡng lâu đời của người dân làng chài và được hòa mình vào không gian lễ hội giàu truyền thống này.
Sau nghi thức đầu tiên, phần lễ hội cầu ngư sẽ tổ chức các bước tiếp theo tại nơi thờ cúng ven biển. Các bô lão và ngư dân trong làng thay mặt cho toàn bộ cộng đồng tiến hành nghi lễ cúng tế. Họ cầu nguyện sự bảo hộ từ Thần Nam Hải – vị thần được tin rằng sẽ giúp ngư dân an toàn khi ra khơi, tránh gặp phải tai nạn và thiên tai.
Lễ vật dâng lên thần linh thường là các loại hải sản tươi ngon, cùng các món ăn truyền thống và vật phẩm tôn nghiêm. Du khách tham dự có thể chứng kiến quá trình cúng tế, hòa mình vào không khí tín ngưỡng trang trọng, và hiểu thêm về những phong tục tập quán lâu đời của người dân vùng biển. Đây cũng là cơ hội để khách tham quan trải nghiệm nét đẹp văn hóa tâm linh gắn liền với nghề đánh bắt cá của ngư dân.
4. Phần hội cầu ngư
Đua thuyền: Đây là một hoạt động thể thao nổi bật trong lễ hội, diễn ra trên các vùng nước gần làng như sông hoặc biển. Cuộc đua thuyền sôi động không chỉ thể hiện sức mạnh và kỹ năng của người tham gia mà còn tượng trưng cho sự kiên cường và tinh thần đoàn kết của ngư dân khi đối mặt với biển cả. Đến từ các khu vực khác nhau, các đội tuyển tham gia thi đấu sẽ thể hiện sự mạnh mẽ và khát khao chiến thắng của riêng đội mình. Cuộc thi này là tập trung của nhiều đội thi đấu với nhau trong sự hò reo cổ vũ của người xem, không khí lễ hội vì thế cũng dần trở nên hứng thú hơn.
Hát bả trạo: Là một loại hình diễn xướng dân gian đặc trưng của các làng chài ven biển miền Trung, hát bả trạo được xem là linh hồn của phần hội trong lễ cầu ngư. Từng nhóm ngư dân, chia thành người dẫn và người chèo thuyền để thể hiện hết bài hát. Nội dung của các bài hát chủ yếu ca ngợi Thần Nam Hải, ngợi ca công đức của ngài đã bảo vệ ngư dân khi ra khơi, đồng thời ca tụng sự dũng cảm, cần cù của ngư dân trước những thử thách của biển cả. Từng khúc ca ngân vang hòa cùng với từng nhịp chèo thuyền, tất cả đều uy linh nhưng cũng đầy tự hào và sự gần gũi với ngư dân.
Trò chơi dân gian: Phần hội còn có rất nhiều hoạt động vui chơi dân gian truyền thống khác như kéo co, thi nấu ăn, và nhiều trò chơi khác in đậm nét đặc trưng của ngư dân biển. Những trò chơi này không chỉ mang tính giải trí mà còn thể hiện sự khéo léo, tinh thần đồng đội và kỹ năng sinh tồn của người dân vùng biển. Đặc biệt, những cuộc thi như nấu ăn không chỉ là thi tài mà còn là dịp để các gia đình chia sẻ những món ăn đặc sản biển, tạo nên bức tranh ẩm thực đặc sắc khó quên.
Lễ hội cầu ngư này giúp lưu truyền những nét đặc biệt trong văn hóa và đời sống của ngư dân. Những nghi lễ cổ truyền và các hoạt động nghệ thuật như hát bả trạo, đua thuyền không chỉ thể hiện đời sống tinh thần phong phú của ngư dân mà còn giúp duy trì bản sắc văn hóa địa phương. Ngoài ra, nét đặc sắc trong đời sống văn hóa này còn thể hiện sự kết nối mọi người với nhau, nhân rộng tinh thần tương thân tương ái và đoàn kết. Thông qua lễ hội, những giá trị văn hóa truyền thống được truyền lại cho thế hệ trẻ, giúp họ hiểu và tự hào hơn về nguồn gốc và văn hóa dân tộc.
6. Thời gian và phương tiện di chuyển
– Thời gian tốt nhất để đến: Lễ hội cầu ngư làng Thái Dương Hạ diễn ra vào tháng Giêng âm lịch (khoảng tháng 2-3 dương lịch), và chỉ được tổ chức 3 năm một lần. Đây là dịp đặc biệt để khách du lịch có thể hòa mình vào không khí sôi động của lễ hội. Thời gian này cũng là lúc thời tiết ở Huế khá dễ chịu, thích hợp cho các hoạt động ngoài trời.
– Phương tiện di chuyển:
Từ trung tâm thành phố Huế, làng Thái Dương Hạ cách khoảng 15-20 km, và có nhiều lựa chọn phương tiện để di chuyển.
Xe máy là lựa chọn phổ biến, cho phép bạn khám phá dễ dàng và linh hoạt. Với xe máy, du khách có thể tự do tham quan các điểm lân cận sau khi kết thúc lễ hội.
Taxi hoặc xe du lịch: Đối với những du khách không quen đường xá hoặc muốn di chuyển thoải mái hơn, taxi và xe du lịch là những lựa chọn hợp lý. Khoảng thời gian từ 30 đến dưới 40 phút là thời gian bạn phải bỏ ra để đến nơi.
Bạn nên đến sớm trước giờ tổ chức để không bị kẹt xe và luôn có vị trí đứng thuận lợi để quan sát trọn vẹn lễ hội diễn ra.
8. Chú ý khi tham gia lễ hội
Trang phục: Khi tham gia phần lễ của lễ hội, du khách nên ăn mặc lịch sự và trang trọng để thể hiện sự tôn kính đối với Thần Nam Hải và các nghi thức tín ngưỡng. Trang phục nhẹ nhàng, thoải mái cũng phù hợp cho các hoạt động ngoài trời, nhưng lưu ý tránh trang phục quá ngắn hoặc phản cảm.
- Thời gian diễn ra lễ hội là cả ngày, bao gồm các hoạt động giữa phần nghi thức cúng và phần hội. Ngay từ các nghi thức đầu tiên cho đến cuối cùng, bạn nên quan sát đầy đủ để hiểu rõ hơn về ý nghĩa của lễ hội cầu ngư làng Thái Dương Hạ. Lưu ý đến sớm để có vị trí tốt cho việc quan sát và tham gia vào các hoạt động chính.
- Chuẩn bị cá nhân: Do lễ hội chủ yếu diễn ra ngoài trời, hãy mang theo nước uống, mũ nón, và các vật dụng cá nhân như kem chống nắng, áo khoác nhẹ để bảo vệ sức khỏe trong suốt cả ngày tham gia. Nếu tham gia các trò chơi dân gian, bạn nên chuẩn bị giày dép thoải mái và dễ di chuyển để tránh đau chân khi tham gia các hoạt động vui chơi.
Bên cạnh đó, các du khách cũng nên cùng nhau chung tay bảo vệ môi trường và lưu giữ các nét văn hóa đặc biệt với người dân địa phương.
9. Các địa điểm tham quan gần đó
Chùa Thiên Mụ: Được xây dựng từ thế kỷ 17, Chùa Thiên Mụ là một biểu tượng thiêng liêng của Huế, nằm bên dòng sông Hương thơ mộng. Với tòa tháp bảy tầng Phước Duyên nổi tiếng, ngôi chùa mang đến cảm giác yên bình, thanh tịnh cho du khách. Đây là một trong những điểm tham quan lịch sử lâu đời nhất, kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên và tâm linh, thu hút du khách trong và ngoài nước.
Lăng Tự Đức: Là nơi an nghỉ của vua Tự Đức, lăng Tự Đức được xây dựng từ năm 1864 đến 1867. Đây là một trong những khu lăng tẩm đẹp nhất của triều Nguyễn, mang vẻ đẹp kết hợp giữa kiến trúc cung đình và thiên nhiên. Không gian trong lăng rộng lớn với những khu vườn xanh mướt, hồ nước trong veo, và hệ thống đền đài tinh xảo, tạo nên một bức tranh yên tĩnh và trầm mặc, phản ánh sự thanh bình và đời sống nội tâm sâu sắc của vị vua.
Phá Tam Giang: Điểm tham quan này là một trong những đầm phá lớn và đẹp nhất nhì Việt Nam, vươn xa tầm Quốc tế và cách làng Thái Dương Hạ chỉ một khoảng cách ngắn. Đến đây, bạn sẽ được chiêm ngưỡng khung cảnh tuyệt đẹp của hoàng hôn. Đây là điểm đến tuyệt vời cho những ai yêu thích sự tĩnh lặng và muốn trải nghiệm cuộc sống của ngư dân ven biển. Bạn có thể tham gia vào các hoạt động như chèo thuyền, đánh bắt hải sản hoặc chỉ đơn giản là thưởng thức bầu không khí trong lành, bình dị giữa mênh mông sóng nước.
10. Các lễ hội tương tự
Lễ hội đua thuyền ở Huế thường được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán và là một trong những điểm sáng văn hóa không thể không nhắc đến tại Huế. Hoạt động này không chỉ mang tính chất thể thao mà còn gắn liền với tín ngưỡng cầu cho một năm mới bình an và bội thu. Dòng sông Hương những ngày thường yên ả, khi có lễ hội đua thuyền diễn ra bỗng chốc trở nên sôi động hơn, nhộn nhịp hơn. Sự kiện này thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tham dự, cổ vũ.
Lễ hội Cá Ông: Là một trong những lễ hội lớn nhất của các làng chài ven biển miền Trung, Lễ hội Cá Ông diễn ra vào khoảng tháng 2 – 4 Dương lịch mỗi năm. Loài Cá Ông (cá voi) là biểu tượng thờ cúng của người dân miền biển. So với lễ hội cầu ngư, lễ hội Cá Ông cũng có những yếu tố giống nhau, từ nghi thức thờ tự ban đầu đến phần hội, thể thao như đua thuyền, hát bả trạo. Người dân cầu mong Cá Ông bảo vệ ngư dân trên những chuyến ra khơi, mang lại mùa màng bội thu và bình an.
Lễ hội cầu ngư của làng Thái Dương Hạ không chỉ là một nghi lễ truyền thống đậm nét tín ngưỡng của ngư dân, mà còn là cơ hội để cộng đồng cùng hòa mình vào những giá trị văn hóa lâu đời. Thông qua các hoạt động lễ hội phong phú, người dân và du khách không chỉ gửi gắm ước nguyện cho sự bình an và mùa cá bội thu, mà còn cảm nhận được tình đoàn kết, gắn bó giữa cộng đồng làng chài ven biển. Đây là một trải nghiệm vô cùng quý giá, vừa linh thiêng, vừa sôi động, thắt chặt mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên và tôn vinh truyền thống dân tộc.
