Gỏi cá mè Bắc Giang là một món đặc sản dân dã nhưng đầy tinh tế, mang đậm hương vị đặc trưng của vùng quê ven sông Cầu. Dưới bàn tay khéo léo và sáng tạo của người dân địa phương, món ăn này đã trở thành một nét ẩm thực độc đáo, thu hút đông đảo thực khách gần xa.
Đôi nét về gỏi cá mè Bắc Giang
Nhắc đến đặc sản Bắc Giang là nhắc đến gỏi cá mè Hiệp Hòa, một món ăn dân dã nhưng đầy tinh tế, gắn liền với vùng quê Lý Viên, xã Bắc Lý, huyện Hiệp Hòa. Đây không chỉ là một món ăn đặc sắc mà còn là niềm tự hào của người dân địa phương, nơi những nguyên liệu tự nhiên từ dòng sông đã tạo nên một hương vị độc đáo, khó quên.
Không ai biết chính xác gỏi cá mè xuất hiện từ bao giờ, nhưng từ lâu, nó đã trở thành một phần không thể thiếu được trong đời sống người dân nơi đây. Hiệp Hòa nằm ở hạ lưu sông Cầu, sở hữu nguồn cá tôm tự nhiên phong phú, là nguồn nguyên liệu dồi dào để tạo ra những món ăn truyền thống. Nhờ vậy, người dân sáng tạo nên một món gỏi đặc biệt, sử dụng các loại lá đặc trưng để làm nên một hương vị độc nhất vô nhị.
Gỏi cá mè không phải là món ăn phổ biến hàng ngày mà thường chỉ được làm vào những dịp quan trọng như mời khách quý, hội họp gia đình, dịp lễ tết, bởi cách chế biến đòi hỏi sự công phu và khéo léo. Điều đặc biệt là dù cá mè vốn có mùi tanh đặc trưng, nhưng dưới bàn tay tài hoa của người dân Hiệp Hòa, nó lại trở thành một món ăn thơm ngon, hấp dẫn.
Hơn thế nữa, gỏi cá mè còn thể hiện tinh thần đoàn kết, từ khâu chế biến cần sự góp sức của nhiều người đến khoảnh khắc quây quần bên mâm cơm, chia sẻ những câu chuyện thân tình.
Nguyên liệu và cách chế biến
Để làm được món gỏi cá mè ngon, người dân địa phương Bắc Giang đã tạo ra bí quyết riêng, từ công đoạn chọn nguyên liệu đến quá trình chế biến tinh tế.
1. Nguyên liệu
Cá mè dùng để làm gỏi thường có trọng lượng từ 4 – 5kg, bởi nếu nhỏ quá thịt cá sẽ nhão, còn to quá lại có phần béo, không giữ được vị tươi ngon đặc trưng. Cá dùng để làm gỏi phải là cá sống, nuôi ở ao cát có dòng nước ra vào thường xuyên, giúp thịt cá săn chắc, không có mùi bùn. Ngoài cá mè, món gỏi còn cần rất nhiều nguyên liệu khác như gừng, riềng, thính gạo rang, đậu tương rang, lạc, vừng, nước mắm, mì chính cùng nhiều loại lá vườn đặc trưng.
2. Cách chế biến
Trước tiên, cá mè sau khi bắt lên phải được rửa sạch, đánh vảy cẩn thận, dùng rơm khô hoặc giấy bản lau thật khô. Cá sau đó được mổ dọc theo sống lưng, cắt bỏ đầu, vây, đuôi, phần thịt được lọc riêng để làm gỏi, còn phần đầu, xương và nội tạng dùng để nấu nước chấm.
Thịt cá sau khi lọc sẽ được thái lát mỏng theo chiều vát, tạo thành từng miếng to, có độ dày vừa phải. Để khử tanh và làm săn thịt cá, người chế biến ngâm cá trong rượu trắng khoảng 45 – 50 độ, trộn cùng gừng giã nhỏ và tiêu. Hỗn hợp này giúp cá sạch hơn, giảm vị tanh, đồng thời làm dậy hương vị của món ăn. Sau khi ủ khoảng 30 – 40 phút, cá được vớt ra, để ráo nước và tiếp tục ướp thính gạo rang. Thính được làm từ gạo nếp, đậu tương và lạc rang giã nhuyễn, bám đều lên từng lát cá, tạo độ bùi béo, làm tăng thêm hương vị đặc trưng.
Điểm đặc biệt trong cách chế biến gỏi cá mè Bắc Giang là nước chấm “hạt”. Không giống với nước mắm pha thông thường, nước chấm này được làm từ đầu cá giã nhuyễn, nấu cùng riềng, nghệ, cà chua, mẻ và tương. Hỗn hợp được ninh trên lửa nhỏ đến khi sánh lại, sau đó thêm lạc rang giã nhỏ để tạo độ béo ngậy. Nước chấm “hạt” chính là linh hồn của món gỏi cá mè, giúp cân bằng hương vị, tạo nên sự hài hòa giữa vị ngọt, bùi, béo và thơm.
Thưởng thức gỏi cá mè đúng chuẩn Bắc Giang
Để thưởng thức đúng cách, người ăn sẽ đặt một miếng cá mè lên lá sung hoặc lá mơ, thêm một ít rau thơm, một lát chuối xanh hoặc khế chua, sau đó cuốn chặt lại bằng bánh đa nem. Tiếp đến, chấm miếng gỏi vào nước chấm hạt sánh mịn, nhai chậm rãi để cảm nhận vị ngọt chắc của cá, vị bùi của lạc rang, hương thơm nồng của thính gạo, chút chát nhẹ của chuối xanh, kết hợp với hương thơm đặc trưng của các loại lá.
Gỏi cá mè được biết đến như một nét văn hóa ẩm thực, nơi mọi người cùng nhau quây quần, trò chuyện bên mâm gỏi, tạo nên không khí ấm cúng, vui vẻ. Đây chính là một trong những lý do khiến gỏi cá mè trở thành món ăn không thể thiếu trong các buổi hội ngộ đặc biệt của người Bắc Giang.
Một số đặc sản khác tại Bắc Giang không nên bỏ lỡ
Khi ghé thăm vùng đất trung du này, bên cạnh gỏi cá mè bạn cũng có thể trải nghiệm một số đặc sản nổi tiếng khác như:
- Vải thiều Lục Ngạn: Vải thiều Lục Ngạn được xem là món quà quý giá của thiên nhiên dành cho vùng đất Bắc Giang. Nổi tiếng khắp cả nước bởi hương thơm đặc trưng, vị ngọt đậm đà, quả to tròn, cùi dày mọng nước, vải thiều không chỉ là món ăn hấp dẫn trong những ngày hè nóng nực mà còn được xem là biểu tượng văn hóa và kinh tế của địa phương. .
- Bánh đa Kế: Bánh đa Kế là món ăn dân dã nhưng vô cùng nổi tiếng của Bắc Giang. Bánh được làm từ gạo tẻ ngon, xay nhuyễn thành bột, tráng mỏng đều, rắc thêm vừng trắng hoặc vừng đen, rồi nướng giòn thơm trên than hồng. Khi thưởng thức, bánh giòn tan, có vị bùi bùi thơm thơm đặc trưng của vừng.
- Bánh đúc Đồng Quan: Bánh đúc Đồng Quan, xã Đồng Sơn, TP. Bắc Giang, nổi tiếng với vị dẻo, thơm đặc biệt. Bánh được chế biến cầu kỳ từ bột gạo xay nhuyễn, khuấy liên tục trên bếp nhỏ lửa, thêm vôi trong để bánh dẻo dai và trắng mịn. Khi ăn, người ta thường thái bánh thành từng miếng vừa ăn, chấm cùng nước tương hoặc nước mắm pha chua ngọt, thêm chút hành phi thơm lừng.
- Mỳ Chũ: Mỳ Chũ là đặc sản nổi tiếng của huyện Lục Ngạn, được làm từ loại gạo Bao Thai Hồng, có sợi dai, trắng trong, khi nấu không bị bở. Mỳ Chũ ngon nhất khi được chế biến thành các món như mỳ xào, mỳ nước, hoặc nấu cùng thịt gà đồi. Điểm đặc biệt khiến mỳ Chũ được yêu thích chính là độ dai tự nhiên, vị ngọt thanh của sợi mỳ hòa quyện cùng nước dùng đậm đà.
- Xôi trứng kiến Lục Ngạn: Xôi trứng kiến là món ăn đặc sản độc đáo của người dân vùng núi huyện Lục Ngạn, Bắc Giang. Trứng kiến non có màu trắng ngà, béo bùi, được chọn lựa kỹ càng và sơ chế sạch sẽ trước khi chế biến. Trứng kiến sau khi được hấp chín sẽ trộn đều cùng xôi nếp nương thơm dẻo. Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận được vị ngọt tự nhiên, béo ngậy đặc trưng của trứng kiến hòa quyện cùng từng hạt nếp thơm lừng.
Gỏi cá mè Bắc Giang là một trong những biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng đất ven sông Cầu. Thưởng thức món gỏi này, người ta không chỉ cảm nhận được sự tinh tế, công phu trong từng công đoạn chế biến mà còn thấy rõ tình cảm chân thành, hiếu khách của người dân nơi đây.
