Làng nghề chế biến nước mắm Hải Nhuận nằm dọc bờ biển hiền hòa, nơi những giọt nước mắm đậm đà được kết tinh từ bàn tay khéo léo của người dân nơi đây. Với bí quyết truyền đời qua bao thế hệ, làng nghề này không chỉ là niềm tự hào của vùng đất mà còn là điểm đến hấp dẫn cho những ai muốn khám phá nét văn hóa ẩm thực đặc sắc. Hãy cùng SmartTravel khám phá hành trình đầy thú vị và đậm chất truyền thống này!
1. Đôi nét về làng nghề nước mắm Hải Nhuận
Làng nghề nước mắm Hải Nhuận không chỉ nổi tiếng với những giọt nước mắm thơm ngon mà còn là một di sản văn hóa truyền thống quý giá. Vào ngày 28/12/2018, làng nghề Hải Nhuận đã vinh dự được công nhận là làng nghề truyền thống của tỉnh Thừa Thiên Huế.
Với bề dày lịch sử lâu đời, người dân nơi đây đã truyền lại những bí quyết chế biến nước mắm qua nhiều thế hệ, kết hợp tinh hoa của biển cả với sự khéo léo và cẩn thận. Nước mắm Hải Nhuận nổi bật bởi hương vị đậm đà, thanh khiết và giàu dinh dưỡng, là biểu tượng của sự gắn kết giữa con người và biển.
1.1. Địa chỉ làng nghề Hải Nhuận
Làng nghề Hải Nhuận tọa lạc tại xã Phong Hải, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm gần biển nên rất thuận lợi cho việc đánh bắt thủy, hải sản. Đây là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất nước mắm, giúp sản phẩm nơi đây luôn giữ được hương vị tươi ngon và đậm đà đặc trưng.
1.2. Cách di chuyển đến làng nghề Hải Nhuận
Để đến được làng nghề nước mắm Hải Nhuận, bạn có thể di chuyển từ trung tâm thành phố Huế theo Quốc lộ 49B về phía Bắc. Chặng đường dài khoảng 40km, bạn sẽ đi qua các cánh đồng lúa xanh mướt và những vùng đất ven biển thơ mộng trước khi đến xã Phong Hải.
Nếu bạn đi bằng xe máy hoặc ô tô, hành trình di chuyển sẽ rất thuận tiện nhờ đường sá khá thông thoáng. Bạn cũng có thể dễ dàng bắt xe bus hoặc taxi từ trung tâm Huế để đến với làng nghề, nơi không chỉ có nước mắm trứ danh mà còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa độc đáo của người dân vùng biển.
2. Tìm hiểu lịch sử hình thành làng nước mắm Hải Nhuận
Làng Hải Nhuận, thuộc xã Phong Hải, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ bao đời nay đã gắn bó chặt chẽ với nghề đánh bắt và chế biến thủy, hải sản. Khoảng từ thế kỷ XVIII, khi nguồn cá biển ngày càng phát triển, nghề làm mắm và ruốc tại Hải Nhuận bắt đầu hình thành và phát triển mạnh mẽ.
Cha ông thời xưa, với sự sáng tạo và khéo léo, đã nghiên cứu và cho ra đời những công thức làm nước mắm đặc biệt, mang đậm hương vị biển cả. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nghề làm mắm tại Hải Nhuận vẫn được giữ vững và truyền lại qua nhiều thế hệ.
Những bí quyết làm mắm đã được cha ông truyền dạy một cách cẩn thận, tỉ mỉ, từ việc chọn nguyên liệu, chế biến đến ủ chượp, tất cả đều tuân theo những nguyên tắc khắt khe để tạo ra nước mắm có chất lượng cao nhất. Đến ngày nay, làng nghề Hải Nhuận vẫn giữ vững vị thế của mình, trở thành một trong những làng nghề truyền thống tiêu biểu của Thừa Thiên Huế.
3. Khám phá quy trình chế biến nước mắm tại Hải Nhuận
Quy trình làm nước mắm truyền thống tại làng Hải Nhuận là một quá trình tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn và khéo léo từ người làm mắm. Đầu tiên, nguyên liệu chính để làm nước mắm là cá tươi mới đánh bắt từ biển, thường là các loại cá như cá rô, cá basa và cá trắm. Việc sử dụng cá tươi là yếu tố quyết định đến chất lượng của nước mắm, giúp nước mắm sau này có hương vị đậm đà, tự nhiên và thơm ngon.
Sau khi làm sạch, cá sẽ được ủ với muối theo tỷ lệ 1 muối 3 cá. Tỉ lệ này đã được truyền lại qua nhiều thế hệ, đảm bảo sự cân đối giữa độ đậm đà của muối và sự thanh ngọt của cá. Quá trình trộn đều cá và muối được thực hiện kỹ lưỡng để đảm bảo muối thấm đều vào từng thớ cá, giúp quá trình ủ chượp đạt hiệu quả tốt nhất.
Tiếp theo, hỗn hợp cá và muối sẽ được đưa vào các lu lớn, đậy kín để tránh gió và bụi bẩn. Quá trình ủ kéo dài 12 tháng, trong thời gian này, người làm mắm phải thường xuyên kiểm tra và trộn đều hỗn hợp để đảm bảo cá chín đều. Thời gian ủ lâu giúp cá phân giải hoàn toàn, tạo ra hương vị đậm đà đặc trưng cho nước mắm.
Cuối cùng, sau khi ủ đủ thời gian, người làm mắm sẽ tiến hành sàng lọc, tách phần nước mắm tinh chất ra khỏi phế phẩm. Quy trình này đòi hỏi sự tỉ mỉ để đảm bảo nước mắm được sàng lọc kỹ lưỡng, trong vắt và có màu cánh gián đẹp mắt. Nước mắm sau khi hoàn thành có hương vị đậm đà, hài hòa giữa vị ngọt tự nhiên của cá và vị mặn thanh của muối, là thành quả của sự kiên nhẫn và tay nghề khéo léo của người làm mắm.
4. Những sản phẩm làm nên thương hiệu mắm Hải Nhuận
4.1. Mắm cá
Mắm cá là một trong những sản phẩm truyền thống nổi tiếng nhất của làng nghề nước mắm Hải Nhuận, được chế biến từ những loại cá tươi ngon như cá basa hoặc cá trắm. Đầu tiên, cá được ủ kỹ cùng với muối trong một thời gian dài để tạo nên độ chín tự nhiên, sau đó tiến hành lọc lấy phần nước cốt.
Quá trình lọc này giúp giữ lại hương vị tươi ngon và đậm đà của cá. Sau đó, nước cốt cá được đun sôi với muối cho đến khi đạt được độ đặc sánh, chuyển sang màu đỏ sậm tự nhiên. Hương vị đặc trưng của mắm cá Hải Nhuận là sự hòa quyện giữa vị mặn của biển và độ béo ngậy tự nhiên từ cá.
Mắm cá thường được sử dụng khi thưởng thức các món nem nướng, bánh khoái, gỏi,… Khi kết hợp cùng những món ăn này, mắm cá không chỉ làm tăng thêm hương vị đậm đà mà còn mang lại trải nghiệm ẩm thực đặc sắc cho người thưởng thức.
4.2. Mắm ruốc
Mắm ruốc Hải Nhuận là sản phẩm đặc biệt được chế biến từ cá rô tươi – một loại cá đặc trưng của vùng biển địa phương. Quá trình chế biến mắm ruốc bắt đầu bằng việc ủ cá rô với muối theo tỉ lệ truyền thống, sau đó lọc lấy phần nước cốt để đưa vào bể lớn, cho cá phân hủy tự nhiên trong vòng 2 đến 3 tuần.
Khi mắm đã đạt đến độ phân hủy cần thiết, người làm mắm sẽ cất ra khỏi bể, đun sôi với muối cho đến khi đặc lại. Trong quá trình này người dân thường bỏ thêm đường để tạo vị ngọt thanh cho mắm. Đây là loại mắm phổ biến trong ẩm thực miền Trung, tạo nên hương vị đặc trưng cho nhiều món ăn nổi tiếng của vùng đất này.
4.3. Mắm dưa
Mắm dưa là sản phẩm mang hương vị đặc trưng của Hải Nhuận, kết hợp giữa cá và dưa cải tươi, tạo nên sự hòa quyện hoàn hảo giữa vị mặn, ngọt và thanh mát. Cá basa hoặc cá trắm tươi được chọn lọc kỹ lưỡng, ủ cùng muối theo phương pháp truyền thống, sau đó lọc lấy phần nước mắm.
Nước mắm này sẽ được trộn với muối và dưa cải tươi, để ngâm từ 1 đến 2 tuần cho dưa thấm đều gia vị và lên men tự nhiên. Kết quả cuối cùng là một món mắm có hương vị chua ngọt thanh mát, vừa mặn vừa nhẹ, rất thích hợp để ăn kèm với các món như bánh bèo, bánh khoái, bánh tráng cuốn hoặc các món ăn dân dã khác.
Mắm dưa Hải Nhuận không chỉ là món ăn kèm ngon miệng mà còn thể hiện nét độc đáo trong ẩm thực miền Trung, được nhiều người ưa chuộng nhờ hương vị khác biệt.
4.4. Mắm thính
Mắm thính là một trong những loại mắm độc đáo của Hải Nhuận, được làm từ tôm đồng tươi. Quá trình chế biến bắt đầu với việc tôm được chọn lọc cẩn thận và ủ với muối theo tỉ lệ 1 phần tôm 3 phần muối trong vòng 3 tháng.
Sau khi ủ đủ thời gian, tôm sẽ được chiên giòn để tạo ra món mắm thính thơm ngon với vị ngọt tự nhiên của tôm kết hợp với vị mặn của muối. Mắm thính có hương vị đậm đà, giòn tan và thường được dùng để chấm rau sống, ăn kèm với cơm hoặc bún, mang lại hương vị truyền thống và mộc mạc cho bữa ăn.
4.5. Nước mắm ruốc
Nước mắm ruốc của làng Hải Nhuận là sản phẩm không thể thiếu trong ẩm thực miền Trung, nổi bật với vị thanh, chua nhẹ và đậm đà. Đây là loại nước mắm được làm từ cá ruốc nhỏ, qua quá trình ủ và lọc cẩn thận để giữ lại phần tinh túy của cá.
Nước mắm ruốc không chỉ dùng để chấm các món ăn như bánh lọc, bánh cuốn mà còn được sử dụng như một loại gia vị quan trọng trong các món ăn. Hương vị thanh nhẹ của nước mắm ruốc giúp cân bằng độ đậm đà của các món ăn, tạo nên sự hài hòa trong khẩu vị. Đây không chỉ là món gia vị độc đáo mà còn là biểu tượng của sự tinh tế và truyền thống trong ẩm thực Hải Nhuận.
5. Tham quan các làng nghề ấn tượng khác tại Huế
5.1. Làng nghề bún bánh Ô Sa
Làng nghề bún bánh Ô Sa thuộc xã Quảng Vinh, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, nổi tiếng với truyền thống làm bún và bánh đa. Nghề làm bún ở đây đã tồn tại hàng trăm năm, được truyền từ đời này qua đời khác.
Ngoài bún, làng nghề Ô Sa còn nổi tiếng với bánh đa nướng và bánh ướt, những món ăn không thể thiếu trong bữa ăn của người dân xứ Huế. Đến thăm làng nghề Ô Sa, du khách sẽ có cơ hội chứng kiến quy trình làm bún, bánh tinh tế, tỉ mỉ và tận hưởng hương vị đặc sản dân dã, đậm chất truyền thống của vùng đất Cố đô.
5.2. Làng nghề bánh bèo, nậm, lọc Đức Bưu
Làng Đức Bưu, thuộc xã Phong Hiền, huyện Phong Điền, từ lâu đã nổi danh là nơi sản xuất những loại bánh truyền thống Huế như bánh bèo, bánh nậm, bánh lọc. Đặc biệt, bánh bèo Huế với lớp bột mịn màng, bánh nậm gói trong lá chuối và bánh lọc trong suốt, nhân tôm thịt thơm ngọt đã trở thành biểu tượng ẩm thực của vùng đất này.
Tại làng nghề Đức Bưu, du khách có thể trải nghiệm quy trình làm bánh thủ công, từ khâu chuẩn bị bột, gói bánh đến khi hấp chín. Những chiếc bánh nhỏ xinh, đậm đà hương vị là món quà ý nghĩa cho du khách sau mỗi chuyến tham quan làng nghề.
5.3. Làng nghề bánh tráng, bánh ướt Lựu Bảo
Làng Lựu Bảo, nằm tại phường Hương Chữ, thị xã Hương Trà, là một trong những địa điểm nổi tiếng về sản xuất bánh tráng và bánh ướt ở Huế.
Bánh tráng ở đây được làm từ gạo tuyển chọn kỹ lưỡng, sau khi được xay nhuyễn thành bột, bánh được tráng mỏng đều và phơi khô dưới nắng tự nhiên, tạo nên độ giòn tan khi nướng. Trong khi đó, bánh ướt Lựu Bảo lại mềm mịn, dai, dùng với các món thịt có hương vị thơm ngon độc đáo.
Đến Lựu Bảo, du khách sẽ được tìm hiểu quy trình làm bánh thủ công, cảm nhận sự tỉ mỉ, khéo léo của người thợ và thưởng thức hương vị bánh tráng nướng giòn rụm hay bánh ướt thơm ngon.
Làng nghề nước mắm Hải Nhuận không chỉ lưu giữ trọn vẹn hương vị của biển cả mà còn mang theo trong mình câu chuyện về sự gắn kết, bền bỉ của những con người gắn bó với nghề. Đừng quên ghé thăm Hải Nhuận và mang về một chút hương vị biển làm quà sau hành trình, cùng với những trải nghiệm khó quên từ SmartTravel!
