Mỗi dịp xuân về, khi tiết trời rộn ràng sắc xuân và lòng người rạo rực không khí lễ hội, đền Phù Ủng lại trở thành điểm đến không thể bỏ qua trên bản đồ văn hóa tâm linh Việt Nam. Nằm giữa vùng đất Hưng Yên giàu truyền thống, đền thờ vị anh hùng dân tộc Phạm Ngũ Lão không chỉ là nơi ghi dấu những trang sử oai hùng, mà còn là tâm điểm của lễ hội đậm đà bản sắc văn hóa. Cùng SmartTravel, hãy bước vào hành trình khám phá lễ hội đền Phù Ủng – nơi cội nguồn hào khí Đông A vang vọng qua từng nghi thức, từng giai điệu dân gian và từng dấu tích lịch sử.
1. Đôi nét về lễ hội đền Phù Ủng
Lễ hội đền Phù Ủng là một trong những lễ hội truyền thống tiêu biểu của tỉnh Hưng Yên, nơi ghi dấu ấn sâu đậm về tinh thần và văn hóa dân tộc. Lễ hội không chỉ là dịp để tri ân vị anh hùng dân tộc Phạm Ngũ Lão, mà còn là cơ hội để người dân và du khách hòa mình vào không khí hội hè rộn ràng, đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam.
1.1. Địa điểm tổ chức lễ hội đền Phù Ủng
Lễ hội đền Phù Ủng diễn ra tại nhiều địa điểm thuộc xã Phù Ủng, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên, trong đó tâm điểm là đền thờ Phạm Ngũ Lão – nơi tôn vinh vị danh tướng tài ba dưới thời nhà Trần. Ngoài đền chính, lễ hội còn mở rộng tại các địa điểm văn hóa tâm linh khác như:
- Lăng Phạm Tiên Công: Ghi dấu tổ tiên dòng họ Phạm.
- Đền Nhũ Mẫu: Thờ mẹ của Phạm Ngũ Lão.
- Phủ Chúa, chùa Cảm Ân: Các di tích mang ý nghĩa lịch sử và tôn giáo sâu sắc.
- Nhà Sắc, Khuê Văn Các, Văn Từ: Là những công trình thể hiện sự tri ân và lưu giữ di sản văn hóa, lịch sử của vùng đất Phù Ủng.
1.2. Thời gian tổ chức lễ hội đền Phù Ủng
Lễ hội đền Phù Ủng được tổ chức hàng năm từ ngày 13 đến ngày 25 tháng Giêng âm lịch – thời điểm đầu xuân khi lòng người rộn ràng và tràn đầy kỳ vọng. Đây là khoảng thời gian lý tưởng để người dân địa phương cũng như du khách thập phương tham gia vào các hoạt động lễ hội, vừa để tưởng nhớ công lao của vị anh hùng, vừa để cầu mong một năm mới bình an, thịnh vượng.
2. Nguồn gốc và ý nghĩa lễ hội đền Phù Ủng
Lễ hội đền Phù Ủng bắt nguồn từ truyền thống tưởng nhớ công lao của Tướng quân Phạm Ngũ Lão, một danh tướng kiệt xuất thời Trần, quê ở làng Phù Ủng, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên. Ông nổi tiếng không chỉ bởi tài năng xuất chúng trong cả văn lẫn võ, mà còn bởi lòng trung quân ái quốc, đã đóng góp lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, bảo vệ nền độc lập của Đại Việt.
Sự nghiệp và nhân cách của Phạm Ngũ Lão được người đời ca ngợi như một biểu tượng của tinh thần Đông A – hào khí mạnh mẽ thời nhà Trần. Lễ hội đền Phù Ủng không chỉ là dịp để tri ân vị anh hùng dân tộc, mà còn là cơ hội để người dân kết nối với cội nguồn lịch sử và khơi dậy lòng tự hào dân tộc.
Thông qua các nghi lễ trang trọng và các hoạt động văn hóa truyền thống, lễ hội tôn vinh những giá trị nhân văn sâu sắc, thể hiện khát vọng về hòa bình, thịnh vượng và lòng biết ơn đối với những người đã hy sinh vì đất nước. Đây cũng là không gian giao thoa văn hóa, nơi lưu giữ và truyền thừa những giá trị quý báu của dân tộc qua bao thế hệ.
3. Điểm đặc sắc khi tham gia lễ hội đền Phù Ủng
3.1. Hòa mình vào không khí các lễ rước nhộn nhịp
Một trong những điểm đặc sắc của lễ hội đền Phù Ủng là các lễ rước hoành tráng, giàu bản sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia. Đầu tiên phải kể đến lễ rước nước từ giếng Ngọc về đền Chính vào ngày 25 tháng Chạp. Đây là nghi thức quan trọng với ý nghĩa thanh tẩy, chuẩn bị nguồn nước tinh khiết để làm lễ mộc dục – rửa sạch các tượng thờ và vật phẩm linh thiêng. Tiếp nối là lễ rước Kim sách từ nhà Sắc về đền Chính, nơi lưu giữ bản sắc phong của triều đình phong kiến dành cho danh tướng Phạm Ngũ Lão.
Đặc biệt, lễ hội nổi bật với lễ rước kiệu Tĩnh Huệ Công Chúa từ phủ về đền Chính. Đám rước diễn ra long trọng với trống, chiêng, đội múa sư tử, múa rồng, cờ kiếm bát bửu dẫn đầu. Các kiệu rước bao gồm kiệu bát hương, kiệu bát cống, kiệu võng được trang trí lộng lẫy, đi sau là các quan viên chức sắc và người dân trong làng. Không khí lễ rước vừa sôi động, vừa mang màu sắc tâm linh đặc trưng, gắn kết cộng đồng qua từng bước chân hòa nhịp trong giai điệu rộn ràng của lễ hội.
3.2. Lễ dâng hương và tế thần trang nghiêm
Trong không gian linh thiêng của đền Chính, lễ dâng hương tưởng niệm Tướng quân Phạm Ngũ Lão là một nghi thức quan trọng, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của dân làng và du khách đối với người anh hùng dân tộc. Lễ dâng hương thường thu hút đông đảo người tham gia, từ các vị chức sắc, bô lão trong làng đến du khách thập phương, tất cả cùng chung lòng thành kính trước bàn thờ người anh hùng. Khói hương lan tỏa, hòa quyện với lời khấn nguyện, tạo nên bầu không khí trang nghiêm và lắng đọng.
Tiếp theo, lễ tế thần của các quan viên trong làng được tiến hành theo các nghi thức truyền thống cổ xưa. Từng bước tế được thực hiện một cách cẩn trọng, từ việc dâng lễ vật, đọc văn tế đến các động tác hành lễ. Lễ tế không chỉ là dịp để tưởng nhớ Phạm Ngũ Lão mà còn nhằm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, và bình an cho mọi người. Những nghi lễ này không chỉ mang giá trị tâm linh mà còn là di sản văn hóa, lưu giữ những giá trị truyền thống qua nhiều thế hệ.
3.3. Lễ Vật Cù và hội đấu vật náo nhiệt
Trong không khí sôi động của lễ hội, lễ Vật Cù, hay còn gọi là vật cầu, là hoạt động đặc sắc và hấp dẫn nhất. Đây là trò chơi mang đậm ý nghĩa nông nghiệp cổ truyền, biểu trưng cho sự cầu mong nước, mùa màng bội thu và sự sinh sôi nảy nở. Người tham gia chia thành hai đội, thi nhau tranh giành quả cù – một quả cầu gỗ lớn – với sự cổ vũ nhiệt tình của khán giả.
Trò chơi này không chỉ là màn so tài thể lực mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết và sự khéo léo của người chơi. Bên cạnh lễ Vật Cù, hội đấu vật cũng là hoạt động nổi bật, thu hút các chàng trai làng Phù Ủng và cả những đô vật từ vùng khác về tranh tài. Trên sới vật, những màn thi đấu gay cấn, quyết liệt không chỉ tôn vinh tinh thần thượng võ mà còn rèn luyện sức khỏe và ý chí cho người tham gia.
Ngoài ra, các trò chơi dân gian như nhảy mô đống cũng góp phần làm cho lễ hội thêm phần sôi động. Đây là dịp để người dân và du khách cùng hòa mình vào bầu không khí hội hè náo nhiệt, mang lại những trải nghiệm khó quên.
4. Khám phá thêm các lễ hội đặc sắc tại Hưng Yên
4.1. Lễ hội Chử Đồng Tử – Tiên Dung
Lễ hội Chử Đồng Tử – Tiên Dung là một trong những lễ hội lớn nhất của tỉnh Hưng Yên, được tổ chức tại hai ngôi đền Đa Hòa và Dạ Trạch thuộc huyện Khoái Châu. Diễn ra vào ngày 10 đến 12 tháng Hai âm lịch hàng năm, lễ hội nhằm tưởng nhớ câu chuyện tình yêu huyền thoại giữa Chử Đồng Tử – chàng trai nghèo hiếu thảo, và Tiên Dung – công chúa nhà Hùng.
Lễ hội có nhiều nghi thức trang trọng như rước kiệu, dâng hương, cùng với các hoạt động văn hóa dân gian phong phú như hát quan họ, chèo thuyền, và thi thổi cơm. Không gian lễ hội rực rỡ sắc màu, tràn đầy âm thanh của trống, chiêng và tiếng cười nói rộn ràng, tạo nên một bầu không khí lễ hội tưng bừng và đầy cảm xúc.
4.2. Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến
Lễ hội văn hóa dân gian Phố Hiến là sự kiện quan trọng của tỉnh Hưng Yên, nhằm tái hiện và tôn vinh nét đẹp văn hóa, lịch sử của vùng đất Phố Hiến – từng được mệnh danh là “Tiểu Tràng An”. Lễ hội thường được tổ chức vào tháng Ba âm lịch tại nhiều di tích lịch sử như đền Trần, đền Mẫu, và chùa Hiến. Sự kiện nổi bật với nghi thức rước nước từ hồ Bán Nguyệt và lễ tế thần linh để cầu cho quốc thái dân an.
Ngoài phần lễ, phần hội mang đến các hoạt động văn hóa truyền thống như múa rối nước, diễn xướng dân gian, và các trò chơi dân gian độc đáo. Du khách còn có cơ hội tham quan các khu chợ phiên truyền thống, thưởng thức những món ăn đặc sản của Hưng Yên. Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ về một Phố Hiến sầm uất xưa kia mà còn là cơ hội để gắn kết cộng đồng và quảng bá hình ảnh địa phương.
4.3. Lễ hội nhãn lồng Hưng Yên
Lễ hội nhãn lồng Hưng Yên là sự kiện đặc trưng của vùng đất nổi tiếng với đặc sản nhãn lồng thơm ngon, được tổ chức vào dịp tháng Tám âm lịch, đúng thời điểm nhãn chín rộ. Lễ hội không chỉ là cơ hội để quảng bá thương hiệu nhãn lồng Hưng Yên mà còn là dịp tôn vinh văn hóa nông nghiệp và sự cần cù, sáng tạo của người dân địa phương.
Các hoạt động trong lễ hội bao gồm trưng bày và giới thiệu các sản phẩm từ nhãn, thi chọn quả nhãn đẹp, và hội thảo về kỹ thuật trồng nhãn hiệu quả. Ngoài ra, lễ hội còn tổ chức các chương trình văn hóa nghệ thuật, trình diễn ca múa nhạc dân gian, và các trò chơi giải trí sôi động. Đây là dịp để người dân và du khách trải nghiệm không khí lễ hội tưng bừng, đồng thời khám phá vẻ đẹp của một Hưng Yên vừa truyền thống vừa hiện đại, gắn liền với hương vị đặc sản quê hương.
Lễ hội đền Phù Ủng không chỉ là dịp để tri ân vị anh hùng dân tộc Phạm Ngũ Lão, mà còn là hành trình kết nối con người với cội nguồn văn hóa và lịch sử dân tộc. Qua những nghi lễ trang nghiêm và không khí hội hè sôi động, lễ hội trở thành bức tranh sống động về tinh thần Đông A – hào khí không phai mờ trong dòng chảy thời gian. Hãy cùng SmartTravel lưu giữ những trải nghiệm quý giá và lan tỏa giá trị văn hóa đặc sắc của vùng đất Hưng Yên đến mọi miền đất nước.
